Van daalder tot dollar: hoe Nederlandse woorden in 138 talen doordringen

Ergert u zich soms aan buitenlandse woorden die de Nederlandse taal binnendringen? Over de grens voelen ze misschien precies hetzelfde. Veel talen wereldwijd zijn namelijk doorspekt met het Nederlands. Wij noemen een paar van de vele voorbeelden.

Nederlands verspreidt zich overzees

Nederlanders zijn een van oudsher internationaal georiënteerd volk. In de tijd van de ontdekkingsreizen en de opkomst van de VOC komen ze overal ter wereld met andere culturen in aanraking. Op die manier kunnen Nederlandse woorden een andere taal binnendringen (en andersom natuurlijk).

Baas/boss de hele wereld over

Neem nu het woord baas, dat in allerlei varianten in 57 landen voorkomt. Vaak gaat het om een afgeleide van het Amerikaans-Engelse boss, maar dat komt weer oorspronkelijk uit Nederland. De Nederlandse ontdekkingsreizigers hebben namelijk hun sporen nagelaten in het huidige Noord-Amerika. Daarover vertellen we later in dit artikel meer.

Lees ook: Van stam plus t tot ‘beter als’: 8 veel voorkomende taalfouten

Van daalder tot dollar

Zo zijn er in de loop der eeuwen nog wel meer (Amerikaans)-Engelse woorden met een Nederlandse origine ontstaan. Denk aan yacht (jacht), dyke/dike (dijk) en knapsack (knapzak). En de wereldwijd bekende dollar komt van het Nederlandse daalder. Al heeft dat woord weer zijn oorsprong in het Duits-Tsjechische Joachimsthal: Joachimsthaler wordt thaler, wat weer is verbasterd naar daalder.

18.242 woorden, 138 talen

De Uitleenwoordenbank van het Nederlands spreekt van 18.242 Nederlandse leenwoorden in 138 talen. Baas is dus het meest populaire Nederlandse woord, maar wat te denken van tafel? Dat is namelijk via Engeland, Duitsland en Scandinavië de hele wereld overgegaan, tot zelfs in Japan. Opvallend is de ontwikkeling van de straat(klinker). Dit van oorsprong Nederlandse bouwmateriaal is overal in Europa doorgedrongen, tot in Italië en Rusland, net als het woord zelf.

Lees ook: Snel een nieuwe taal leren? Het kan! (een soort van)

Apartheid en pistool

Maar de verspreiding van sommige Nederlandse woorden heeft een minder fraaie achtergrond. Het Zuid-Afrikaanse Apartheid is misschien wel het bekendste Nederlandse woord in de moderne tijd. Pistool is van origine een Duits woord, maar heeft zich via het Nederlands verspreid naar Suriname en Indonesië. ‘Er zijn verschillende woorden uitgeleend die bewijzen dat de Nederlandse macht in den vreemde niet altijd even zachtzinnig werd opgelegd’, concludeert het standaardwerk Nederlandse Woorden Wereldwijd (PDF).

Breukelen, Heemstede en Harlingen in de VS

In een wereldstad als New York – het vroegere Nieuw-Amsterdam – is de Nederlandse geschiedenis nog dagelijks merkbaar. We kennen allemaal de stadsdelen Brooklyn (Breukelen) en Harlem (Haarlem). Maar ook Hempstead (Heemstede) en Flushing (Vlissingen) hebben een Nederlandse gemeente als inspiratiebron. Verderop in de Verenigde Staten zijn plaatsen als Harlingen, Zwolle en Malden te vinden.

(Bron: Quest, Nederlandse Woorden Wereldwijd, Interlingua, Uitleenwoordenbank van het Nederlands, I Am Expat, Taalfluisteraar, Welkom in de Geschiedenis, New Netherlands Institute. Foto: Shutterstock)