Portret van een familie
Publicatiedatum: 22 juni 2017
In deze aflevering van Kunstraadsels staan professor Grijzenhout en zijn team voor een wel erg lastig raadsel; zowel de identiteit van de geschilderde familie als die van de schilder van Portret van een familie is onbekend. Volgens het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, sinds 1934 de eigenaar van het familieportret, gaat het om een schilderij met 2 tweelingen erop. Dat is zeer bijzonder; in de 17de eeuw sterven veel kinderen op jonge leeftijd. Een gezin met 5 jonge kinderen, waaronder 2 tweelingen is in die tijd dus zeer opvallend. Maar zijn er wel meerlingen geschilderd? Wie zijn die man, vrouw en 5 kinderen eigenlijk? En is de identiteit van de schilder soms ook te achterhalen? Professor Grijzenhout gaat met deze vragen aan de slag.
Clous in het schilderij
Het familieportret bevat een aantal visuele aanwijzingen, zoals de kruisjes en het kapje van de vrouw, die ons iets kunnen zeggen over de identiteit van de familie. U kunt met uw muis over het portret bewegen. Bepaalde delen lichten dan op. Als u daarop klikt, verschijnt uitleg. In totaal zitten er 19 hotspots in het portret. Maar let op; ze zijn lastig te vinden!
Hoofd van de man
Het hoofd van de man staat nogal vreemd op zijn lijf. Hij draai zijn nek net iets te ver om natuurlijk te zijn. Ook zit hij ongemakkelijk op zijn stoel en lijkt zijn haar geplet door een hoed. Er wordt geopperd dat de man ten tijde van het schilderen is overleden, en dus als enige niet naar de natuur is geschilderd. Dat zou de aparte anatomie verklaren.
Kapje van de vrouw
De vrouw draagt een afstaande diadeemvormige witte kanten kap met daaronder een met zwarte patronen geborduurd kapje. Dat is typische Delftse dracht. Het is dus goed mogelijk dat de vrouw uit Delft komt.
Schoentjes
De schoentjes van de tweeling piepen net onder hun jurkjes uit. De zolen zijn dik, wat erg opmerkelijk is voor baby's die voorlopig nog niet kunnen lopen!
Schoentjes
De schoentjes van de tweeling piepen net onder hun jurkjes uit. De zolen zijn dik, wat erg opmerkelijk is voor baby's die voorlopig nog niet kunnen lopen!
Rinkelbel
Rinkelbellen zijn dé babyaccessoire uit de Gouden Eeuw. Aan het handvat zitten bellen die bij beweging vrolijk tinkelen. Aan het uiteinde, net boven de bellen, zit een kristal. Baby's kunnen daarop sabbelen.
Rinkelbel
Rinkelbellen zijn dé babyaccessoire uit de Gouden Eeuw. Aan het handvat zitten bellen die bij beweging vrolijk tinkelen. Aan het uiteinde, net boven de bellen, zit een kristal. Baby's kunnen daarop sabbelen.
Kruisjes
De kinderen dragen allemaal een kruisje aan een ketting om hun hals. Daaruit is op te maken dat ze katholiek zijn. In de Gouden Eeuw dragen namelijk alleen katholieken een kruis; onder protestanten is dat zeer ongebruikelijk. Verder is uit de manier waarop de kinderen hun kruis dragen af te lezen of het meisjes of jongens zijn. Jongens dragen hun kruis diagonaal, terwijl meisjes die recht op de borst dragen. Het geschilderde echtpaar heeft dus 5 dochters.
Kruisjes
De kinderen dragen allemaal een kruisje aan een ketting om hun hals. Daaruit is op te maken dat ze katholiek zijn. In de Gouden Eeuw dragen namelijk alleen katholieken een kruis; onder protestanten is dat zeer ongebruikelijk. Verder is uit de manier waarop de kinderen hun kruis dragen af te lezen of het meisjes of jongens zijn. Jongens dragen hun kruis diagonaal, terwijl meisjes die recht op de borst dragen. Het geschilderde echtpaar heeft dus 5 dochters.
Kruisjes
De kinderen dragen allemaal een kruisje aan een ketting om hun hals. Daaruit is op te maken dat ze katholiek zijn. In de Gouden Eeuw dragen namelijk alleen katholieken een kruis; onder protestanten is dat zeer ongebruikelijk. Verder is uit de manier waarop de kinderen hun kruis dragen af te lezen of het meisjes of jongens zijn. Jongens dragen hun kruis diagonaal, terwijl meisjes die recht op de borst dragen. Het geschilderde echtpaar heeft dus 5 dochters.
Kruisjes
De kinderen dragen allemaal een kruisje aan een ketting om hun hals. Daaruit is op te maken dat ze katholiek zijn. In de Gouden Eeuw dragen namelijk alleen katholieken een kruis; onder protestanten is dat zeer ongebruikelijk. Verder is uit de manier waarop de kinderen hun kruis dragen af te lezen of het meisjes of jongens zijn. Jongens dragen hun kruis diagonaal, terwijl meisjes die recht op de borst dragen. Het geschilderde echtpaar heeft dus 5 dochters.
Kruisjes
De kinderen dragen allemaal een kruisje aan een ketting om hun hals. Daaruit is op te maken dat ze katholiek zijn. In de Gouden Eeuw dragen namelijk alleen katholieken een kruis; onder protestanten is dat zeer ongebruikelijk. Verder is uit de manier waarop de kinderen hun kruis dragen af te lezen of het meisjes of jongens zijn. Jongens dragen hun kruis diagonaal, terwijl meisjes die recht op de borst dragen. Het geschilderde echtpaar heeft dus 5 dochters.
Leeftijden
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Leeftijden
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Jaartal
Het portret is eenvoudig te dateren; in het midden bovenaan is het jaartal 1638 te lezen.
Leeftijd
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Leeftijd
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Leeftijd
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Leeftijd
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Leeftijd
De schilder heeft de leeftijden van de familieleden naast hun hoofd of in de zoom van hun kleding aangegeven. Die data zijn na een grondige restauratie door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen een stuk beter te lezen. Van links naar rechts geeft dat het volgende beeld; 6 jaar, 36 jaar, 2,5 jaar, 3 maanden, 4,5 jaar, 3 maanden en 28 jaar. In tegenstelling tot wat lange tijd is gedacht staat er dus slechts één tweeling op het schilderij, niet 2!
Met de informatie die de kunsthistorici uit het portret zelf halen, kunnen zij hun zoekveld vernauwen. We weten nu dat het gaat om een katholiek gezin, waarschijnlijk afkomstig uit Delft, bestaande uit een echtpaar met 5 dochters, waaronder één tweeling, en waarvan de leeftijden bekend zijn.
Is het is de familie Van der Dussen?
De identiteit van de familie in dit portret is al langer onderwerp van discussie. Meerdere kandidaten zijn de revue gepasseerd. Lange tijd is aangenomen dat het gaat om het gezin van Sasbout van der Dussen, burgemeester van Delft. Er hangt namelijk een papiertje met zijn naam op de achterkant van het schilderij. Maar op het moment van schilderen is Sasbout als 60 jaar dood. Ook is er gedacht aan zijn kleinzoon, Michiel van der Dussen. Hij was in 1638 getrouwd met Wilhelmina Setten en vader van 5 kinderen. Toch valt ook deze kandidaat af. De leeftijden van de Van der Dussens komen niet overeen met die van de personen op het schilderij. Een portret van Michiel van der Dussen en zijn gezin is te zien in het Museum Prinsenhof.
Wie o wie is het gezin?
Nu beide kandidaten zijn afgevallen en de visuele aanwijzingen zijn onderzocht, gaan de kunsthistorici verder in hun zoektocht naar de identiteit van het gezin. Een onderzoek in de katholieke archieven in Delft levert weinig op. In de Gouden Eeuw zijn katholieken nauwelijks geregistreerd. Het belijden van hun geloof is toegestaan, maar de kerkdienst mag niet openlijk gehouden worden. Die vinden daarom plaats in schuilkerken, die telkens van adres wisselen. Daardoor is er weinig gearchiveerd en bewaard gebleven. Dan blijft een andere invalshoek over; de bezitsgeschiedenis van het portret. Tot 1934, toen het portret op een veiling door het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen is aangeschaft, is het al die tijd in privébezit van de familie Van Outheusden en hun voorouders geweest. Dat betekent dat via stamboomonderzoek kan worden onderzocht of er in 1638 een gezin is met 5 dochters, waarvan de leeftijden overeenkomen met die op het portret, en die de voorouders van de familie Van Outheusden zijn. Na een uitgebreide zoektocht vinden de kunsthistorici een link. Na verder onderzoek in testamenten, universitaire inschrijvingsregisters, ondertrouwregisters en andere documenten worden de familieleden één voor één geïdentificeerd…
Ontrafeling
Wat blijkt? Op het portret staan de Delftse arts Cornelis van der Heijden en zijn echtgenote Ariaentgen. Van de 5 dochters zijn er 4 namen bekend: Anna, Petronella, Aagje en Digna. Uiteindelijk komt het schilderij via Digna van der Heijden terecht bij de familie Van Outheusden.
De 4de aflevering van Kunstraadsels is te zien op donderdag 22 juni om 20.25 uur op NPO 2.
(Bron: RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis)
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Een prachtig programma. Ik geniet elke keer weer van de ontrafeling van gegevens, die als een puzzel aan elkaar gelegd worden.