Populair, maar ook omstreden: wat is TikTok?
Publicatiedatum: 17 maart 2023
Gebruiken uw (klein)kinderen TikTok? Of ziet u wel eens nieuwsberichten over de gevaren van dit sociale medium voorbijkomen? Tijd voor een korte introductie over TikTok, razend populair, maar ook zeer omstreden.
Wat is TikTok?
TikTok is een in 2016 opgericht sociaal medium, met een bijbehorende app voor de smartphone. Gebruikers kunnen video’s delen en andere gebruikers volgen, net zoals op Facebook en Instagram het geval is. Maar TikTok onderscheidt zich, omdat het volledig is gericht op bewegend beeldmateriaal. Want via Facebook en Instagram kunt u ook video’s delen, maar zijn foto’s en/of algemene berichten de 1e prioriteit. Als u een TikTok-video heeft gezien, kunt u via het aanraakscherm naar beneden vegen, om door te gaan naar de volgende. En dat kan eindeloos doorgaan, maar daarover later in dit artikel meer.
Een ander belangrijk verschil tussen TikTok en andere sociale media is het zogeheten algoritme. Dit systeem bepaalt automatisch wat voor video’s u wel en niet te zien krijgt. Waar u via Facebook en Instagram eerst andere gebruikers (vrienden, familieleden of bekende personen) moet volgen om te zien wat ze plaatsen, is dat bij TikTok andersom. U opent in de app het menu ‘Voor jou’ en u krijgt direct de ene na de andere video te zien. Dat kunnen dus ook video’s zijn van gebruikers die u helemaal niet volgt. Uw interesses en uw zoekgedrag beïnvloeden het algoritme en bepalen mede wat voor video’s u ziet. Dat kunnen dansjes, grappige sketches, kattenfilmpjes, kookvideo’s of fragmenten uit voetbalwedstrijden zijn. In het andere menu, met de naam ‘Volgend’, kunt u alsnog alleen de video’s zien van gebruikers die u volgt.
Waarom is het zo populair?
Hoewel het nog niet zo lang bestaat, heeft TikTok al bijna 4 miljoen gebruikers in Nederland. Veel van die gebruikers zijn jonger dan 20, al is er in 2023 een opvallende opmars in de leeftijdscategorie 40+. Het sociale medium kenmerkt zich door korte video’s, waarvoor u dus geen lange concentratieboog hoeft te hebben. Daarnaast kunnen gepubliceerde filmpjes, mits het algoritme ze massaal verspreidt, vanuit het niets miljoenen kijkers over de hele wereld trekken. De Duet-functie maakt het mogelijk om op afstand video’s te maken met anderen, ook onbekenden. Voor kinderen is het dus een platform waar ze leeftijdsgenoten van over de hele wereld tegen kunnen komen, met dezelfde interesses. Als ze likes op hun video’s krijgen, kan dit het ‘gelukshormoon’ dopamine activeren, concluderen diverse internationale onderzoeken.
In de TikTok-video’s kan van alles en nog wat voorbijkomen, mits het in de belevingswereld van de (vaak jonge) gebruikers past. Van (woord)grappen tot populaire dansjes en het playbacken van bekende nummers of video’s. Het afspelen van 2 of 3 video’s tegelijk in 1 scherm is een nieuwe manier om kijkers vast te houden. “Want als de aandacht bij het ene onderdeel wegvalt, is er altijd het andere nog”, aldus Stefan van der Stigchel, hoogleraar cognitieve psychologie, in gesprek met De Volkskrant. En hoe vaker u de app gebruikt, hoe beter het systeem dus weet wat u wel of niet leuk vindt.
Waarom is het tegelijkertijd zo omstreden?
Door de populariteit van TikTok ligt verslaving op de loer. Veel gebruikers betrappen zichzelf erop dat ze zomaar honderden video’s achter elkaar kijken. “Als je in zo’n flow zit, ga je helemaal op in de app en heb je vaak niet door hoeveel tijd er verstrijkt”, vertelt Troy Smith aan De Volkskrant. Smith is verbonden aan de universiteit van Trinidad & Tobago en doet onderzoek naar de verslavingsrisico’s van TikTok. Hij waarschuwt ook voor een overdaad van sociale media in het algemeen. Sociale media kunnen leuk en handig zijn, maar let erop dat dit niet ten koste gaat van uw sociale contacten in de ‘echte’ wereld. Bovendien is er beperkte controle over de vele beelden die op TikTok verschijnen, blijkt uit onderzoek RTL Nieuws. Jonge kinderen kunnen dus beelden te zien krijgen, die niet geschikt zijn voor hen.
Daarnaast zijn er al jarenlang zorgen over de privacy van gebruikers. In aanloop naar de Provinciale Statenverkiezingen van 2023 zetten verschillende politieke partijen TikTok in, om een jong publiek te kunnen bereiken. Maar andere partijen weigeren dit principieel, vanwege veiligheidsrisico’s. Daarnaast heeft de EU personeelsleden verboden om TikTok op hun werktelefoon te gebruiken. Deze instanties vrezen dat het Chinese bedrijf achter TikTok banden heeft met de overheid in China. En dat gegevens van gebruikers in handen van die overheid komen. “Met die data is het bedrijf in staat een gedragsprofiel van gebruikers op te stellen. Dat kan nuttig zijn voor het verstrekken van desinformatie en propaganda”, vertelt Dave Maasland, directeur van beveiligingsprogramma ESET, aan het Algemeen Dagblad.
Hoe kunnen uw (klein)kinderen verantwoord TikTok gebruiken?
Hoewel steeds meer volwassenen TikTok ontdekken, blijven kinderen een belangrijke doelgroep voor het sociale medium. Hoe kunt u voorkomen dat zij verslaafd raken aan TikTok? Er is al een nieuwe functie, die waarschuwingen afgeeft bij 60 of 100 minuten schermtijd. Een ander gevaar schuilt in het meedoen aan gevaarlijke uitdagingen, zogeheten challenges. Gebruikers kunnen elkaar bijvoorbeeld uitdagen om video’s te maken waarin ze zo lang mogelijk hun adem inhouden, met alle gevolgen van dien. Netwerk Mediawijsheid geeft ouders tips over de omgang met sociale media. Bovendien organiseert men van 24 tot 31 maart 2023 de Media Ukkie Dagen.
Tot slot kunt u via het instellingenmenu van TikTok belangrijke aanpassingen doen. Via de 3 puntjes in de profielpagina komt u in het menu ‘Instellingen en privacy’ en vervolgens via ‘Privacy’ in ‘Locatiediensten’. Hier kunt u instellen of anderen de locatie van de gebruiker kunnen zien. Daarnaast kunt u instellen dat de gebruiker een privéaccount heeft, in plaats van een openbaar account. Zo is uw (klein)kind alleen zichtbaar voor degenen die hem of haar volgen.
(Bron: Algemeen Dagblad, VoetbalPrimeur, Plus Online, Marketingfacts, Voorn Media, De Volkskrant, ANP, RTL Nieuws, The Guardian, Mediawijsheid.nl. Foto: Luiza Kamalova/Shutterstock)
