Nederland verloedert!

Een grote mond, afval op straat, hufterigheid in het verkeer en amper aandacht voor elkaar door mobieltjes. De samenleving verloedert, meent de overgrote meerderheid van het MAX Opinie Panel. “Iedereen is gejaagd en vooral met zichzelf bezig. En zeg je er wat van, dan word je uitgescholden.”

Begin bij Frans van de Moosdijk (60) uit Tilburg niet over het onderwerp ‘verloedering’ of hij lepelt getergd een paar voorbeelden op. “Ik rijd veel met de bus. Je ziet gewoon geen jongere meer die nog opstaat voor een zwangere vrouw of ouder persoon. Dat durfden wij vroeger werkelijk waar niet in onze kop te halen!” Ook de bejegening in het openbaar is Frans een doorn in het oog. “Zelfs de politie wordt gewoon ‘smeris’ genoemd en brutaal toegesproken. Als ik dat in mijn jonge jaren had geprobeerd, dan zwaaide er thuis wat”, zegt de Tilburger. Hij wijt de verloedering vooral aan ouders die te slap opvoeden. “De discipline is gewoon weg, meneer.” Hij ervoer het aan den lijve toen 2 jaar geleden zijn brommer werd gestolen. “Een jongen was ermee gaan crossen. Ik kreeg het ding total loss terug. De ouders betaalden een onkostenvergoeding van € 900 en daarmee was voor hen de kous af. Terwijl ik € 2.000 schade had! Die jongen had moeten bloeden. Nu voelde hij er niks van. Dat vind ik vreselijk.”

Verkeershufters

Onder ouderen leeft breed en sterk het gevoel dat Nederland verloedert, zo blijkt uit een peiling onder 2.300 deelnemers aan het MAX Opinie Panel. Of het nou hufterigheid in het verkeer betreft, overlast op straat of de sociale omgangsvormen en etiquette, het is er vergeleken met vroeger allemaal op achteruit gegaan.

Weg hier

Voor Ria (67) en Aad van Bakel (70) uit Rotterdam was het reden om definitief uit Nederland te vertrekken. “Iedereen is er gejaagd en vooral met zichzelf bezig. Je hoeft maar even voor een groen stoplicht te staan wachten en achter je beginnen ze al te toeteren. Als je er wat van zegt, word je uitgescholden en heb je binnen de kortste keren ruzie. Gekmakend.” Het Rotterdamse stel woont alweer 10 jaar tot volle tevredenheid in een Hongaars stadje op een kleine 120 kilometer van de hoofdstad Boedapest. “Het is elke dag weer een verademing: mensen staan voor elkaar op, spreken elkaar netjes aan, kinderen lopen hand in hand in een rij en zeggen altijd ‘u’ tegen volwassenen.” Ria werkte 37 jaar als pedicure in bejaardenhuizen. “Toen had je in Nederland nog de tijd voor mensen en kon je nog een praatje met ze maken. Maar dat is er tegenwoordig ook allemaal niet meer bij. Neem de protocollen die bepalen dat medewerkers in de Nederlandse ouderenzorg maximaal 5 minuten per oudere hebben. Verschrikkelijk.” Op het gebied van fatsoen, respect, normen en waarden is het volgens Ria in Hongarije “net alsof je 50 jaar terug in de tijd gaat”.

‘Borrelpraat’

Paul Schnabel, socioloog, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en tot 2013 directeur van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), herkent die nostalgische hunkering naar vroeger tijden maar al te goed. “Mensen verheerlijken vaak het verleden. Er is in onderzoeken en cijfers als die van het SCP altijd maar een paar procent die zegt: het gaat de goede kant op. Ook als het héél erg goed gaat. Ik heb dat weleens samengevat in de spreuk ‘Met mij gaat het goed, maar met ons gaat het slecht.’” Veel van het brede en sterke gevoel van verloedering is volgens Schnabel vooral ‘borrelpraat’. “Benoemen wat slecht gaat is voor veel mensen een manier van contact zoeken. Het geeft een band. Niemand die juicht dat vandaag weer 2.500 vluchten veilig zijn geland op Schiphol. Maar zijn er vertragingen door slecht weer, dan hebben we het er allemaal over.” En zo is het ook met verloedering, zegt Schnabel. Toch hebben mensen volgens hem niet altijd geheel ongelijk. “Als mensen zich minder gemakkelijk zeggen te voelen door nieuwe bevolkingsgroepen in ons land, dan zie ik een reëel punt als je kijkt naar oude wijken in grote steden die door nieuwkomers van kleur en leefstijl zijn verschoten.” De socioloog snapt wel dat mensen een akelig gevoel kunnen krijgen als er opeens een onbekende taal om hen heen wordt gesproken, zoals Turks of Marokkaans. “Je weet niet wat ze bespreken. Maar dat was in bijvoorbeeld Amsterdam jaren terug ook zo met de Surinamers. En die worden daar nu echt niet meer als vreemden gezien.”

Controle kwijt

Ook Evelien Tonkens, hoogleraar Burgerschap aan de Universiteit voor Humanistiek, herkent het sentiment dat het allemaal maar achteruit gaat. “Het hangt sterk samen met het gevoel van mensen of ze wel controle over iets hebben. Mis je die controle, dan ga je je eraan ergeren en ervaar je het als achteruitgang en verloedering.” Dat kan al bij iets kleins als rommel op straat. Tonkens: “Dat kan mensen een onveilig gevoel geven, terwijl het huisvuil heus niet bijt. Maar het gevoel dat mensen er geen controle over hebben en het niet kunnen voorkomen, maakt dat
ze zich toch onveilig voelen.” De hoogleraar zag het ook bij haar moeder. Die zat naast haar werk jarenlang in allerlei besturen en deed ook veel binnen de kerk. “Als ze hoorde dat ergens problemen waren, bijvoorbeeld in de relatie tussen bevolkingsgroepen in haar woonplaats, organiseerde ze prompt gespreksgroepen tussen kerk en islam. Ze was toen heel positief over moslims en andere nieuwkomers. Maar toen ze dat soort acties niet meer kon opzetten, werd ze veel negatiever over nieuwe Nederlanders.”

Actief blijven

Volgens Tonkens is het van groot belang dat mensen maatschappelijk actief blijven, zeker ook als ze ouder worden. “Er is nu eigenlijk geen beleid over wat te doen na je pensioen. Het zou mooi zijn als mensen in die nieuwe levensfase worden uitgenodigd door bijvoorbeeld de gemeente om te bekijken welke maatschappelijke rol ze nog kunnen spelen.” Dat kan bijvoorbeeld vrijwilligerswerk zijn. “Neem bibliotheken, kinderopvang, speeltuinen of buurthuizen. Daar is te weinig geld en dus personeel voor. Ouderen kunnen daar helpen om kinderen kennis te laten maken met activiteiten die ze van huis uit niet meekrijgen. Dat is belangrijk werk en je ontmoet er ook andere soorten mensen door.”

‘Weet u  nog?’

Als het gaat over verloedering is het volgens Schnabel vooral zaak om eerlijk naar heden en verleden te kijken. “Veel mensen vergeten weleens hoe bekrompen en beknellend de samenleving vroeger was. Lees De Avonden van Gerard van het Reve. Die grauwheid, armoede, die benepenheid en agressie jegens elkaar. En tegen zeventigers en  tachtigers zou ik zeggen: weet u nog dat het oorlog was? Of dat na de oorlog vele duizenden mensen ons land in de jaren van wederopbouw verlieten, op zoek naar een beter leven?” Ria en Aad van Bakel vinden dat allemaal heel interessant, maar geen haar op hun hoofd die erover denkt terug te keren naar Nederland. “Ik was laatst met mijn man in het ziekenhuis, hier in Hongarije. Hij liep met een stok. Iedereen ging staan. In Nederland moet je vragen of je misschien mag zitten. En dan kijken ze je nog lelijk aan ook. Nederland is verloederd. Punt. En daarom blijven wij fijn in Hongarije. Hier weten ze tenminste nog hoe je met elkaar moet omgaan.”

MAX Opinie Panel: ‘vroeger was het leven in ons land prettiger’

Zelden heeft een onderzoek onder het MAX Opinie Panel zulke extreme resultaten opgeleverd als de peiling over de vraag of Nederland verloedert. Jazeker, vindt ruim twee derde (70%). En als gevraagd wordt of Nederland als samenleving verloedert, zijn nog meer mensen het daarmee eens: ruim driekwart (78%). Met de stelling ‘Nederland van nu is een prettiger land om in te leven dan het Nederland van mijn jeugd’ is 4 op de 5 (ruim 80%) het oneens. Een bijna even grote groep (bijna 80%) vindt het vergeleken met vroeger nu minder aangenaam op straat. Er is bij meer dan negen op de tien ergernis over rommel op straat (96%), hufterigheid in het verkeer (97%), mensen die afval op straat gooien (99%) en veroorzakers van geluidsoverlast (94%).

Een grote meerderheid (81%) vindt dat ouderen vroeger met meer respect werden bejegend dan nu. Dat blijkt ook uit een vraag over het aanspreken van iemand op zijn of haar gedrag. Dat vindt het gros (88%) tegenwoordig moeilijker dan vroeger. Ook over mobiele telefoons zijn de zorgen groot. Want die zorgen voor maatschappelijke verloedering, vindt ruim twee derde (71%) of gaan toch op zijn minst ten koste van de aandacht voor elkaar, meent maar liefst 95 procent. Premier Mark Rutte hekelde eerder de ‘grote-dikke-ik-mentaliteit’. Hij doelde op mensen die zichzelf voorop stellen, denken dat ze alles kunnen maken en recht hebben op allerlei voorzieningen. Een grote meerderheid (81%) is het daarmee eens, al plaatsen veel panelleden daar wel de kanttekening bij dat overheid, politiek én Rutte zelf het slechte voorbeeld geven, bijvoorbeeld door onfatsoenlijk taalgebruik en bezuinigen op kwetsbare groepen.

Ook de groeiende kloof tussen arm en rijk wordt vaak genoemd als een vorm van verloedering, net als dat tegenwoordig alles draait om ‘geld en graaien’, vooral in de top van publieke sector en bedrijfsleven. Het sociale klimaat kan volgens de meerderheid van de paneldeelnemers niet los worden gezien van de nieuwkomers in Nederland. Een meerderheid meent dat Nederland door de nieuwkomers niet alleen een minder gezellig (56%), maar ook minder prettig land is geworden. Veel panelleden vinden dat de verloedering deels te wijten is aan slappe ouders die hun kinderen te veel verwennen en ze te weinig discipline en fatsoen bijbrengen. De helft (50%) van de respondenten onderschrijft de stelling dat de jeugd van tegenwoordig zich over het algemeen onfatsoenlijk gedraagt. De omgangsvormen zijn de afgelopen decennia verslechterd, aldus bijna 4 op de 5 (88%). Een bijna even grote groep (87%) vindt dat kinderen daarom net als vroeger de beginselen van de ‘etiquette’ moeten leren. De respondenten zien zichzelf eigenlijk niet als onderdeel van het probleem. Gevraagd of zij zelf in de loop der jaren minder keurig en fatsoenlijk zijn geworden, zegt meer dan 4 op de 5(83%) ‘nee’.

(Bron: MAX Magazine)