Hoe zit het? Wat is kunstmatige intelligentie (AI)?
Publicatiedatum: 6 april 2023
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: wat is kunstmatige intelligentie (AI)?
Wat is de definitie van kunstmatige intelligentie?
Kunstmatige intelligentie, het is een term die nogal eens in het nieuws voorkomt. Dat gebeurt vaak met de afkorting AI, van het Engelse Artificial Intelligence. Wanneer een elektronisch apparaat zelfstandig kan handelen, zoals mensen dat ook kunnen doen, spreken we van kunstmatige intelligentie. Computers zijn bijvoorbeeld in staat om te redeneren en te communiceren, net zoals mensen dat zijn. In de hedendaagse tijd komen we kunstmatige intelligentie vrijwel overal om ons heen tegen.
Hoelang bestaat kunstmatige intelligentie al?
Maar een bekend voorbeeld van kunstmatige intelligentie dateert al uit de jaren 90. Schaakcomputer Deep Blue neemt het op tegen grootmeester Garry Kasparov en weet zelfs partijen te winnen. De intelligente schaakcomputer kan liefst 200 miljoen mogelijke zetten per seconde uitrekenen. Bovendien denkt Deep Blue 12 stappen vooruit, afhankelijk van hoe de stukken op het bord staan. De zeges op Kasparov zijn een historisch bewijs dat een machine zich met de mens kan meten.
We gebruiken al decennialang rekenmachines, die eigenlijk ook kunstmatig intelligente apparaten zijn. Ze kunnen in een fractie van een seconde de meest ingewikkelde berekeningen maken, veel sneller dan mensen dat kunnen. In de loop der jaren is kunstmatige intelligentie nog geavanceerder geworden. Zo worden zoekmachines als Google worden steeds intelligenter. U voert een zoekterm in en de zoekmachine komt direct met suggesties. Platforms als YouTube, Spotify en Netflix kunnen u video’s, muziek, films en series aanbevelen, omdat ze uw persoonlijke kijk- en zoekgedrag registreren. Daarnaast zijn er smartphone- en computersystemen met spraakherkenning. Die apparaten zijn dus in staat om gesproken tekst om te zetten in geschreven tekst. Het dicteren van tekst in Microsoft Word is hier een voorbeeld van.
Wat betekent de opkomst van ChatGPT?
Eind 2022 en begin 2023 breekt een nieuw tijdperk aan op het gebied van kunstmatige intelligentie. Het programma ChatGPT, dat zelfstandig teksten kan schrijven, beheerst wereldwijd het nieuws. U geeft een onderwerp door, het systeem maakt daar vervolgens een vlot lopende tekst van. Of een mens of een computerprogramma die tekst heeft geschreven, het is op het 1e oog nauwelijks te zien. Er zijn zelfs vergelijkbare programma’s, die op commando schilderijen en muziekstukken kunnen maken. U geeft bijvoorbeeld als opdracht ‘schilder een portret in de stijl van Johannes Vermeer‘ en het programma voert dit voor u uit. Miljoenen gebruikers over de hele wereld storten zich op deze technologieën, net als de grote bedrijven Google en Microsoft. Via deze link kunt u het gratis het programma uitproberen, al dient u daarvoor wel inloggegevens aan te maken.
Door de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie wordt het onderscheid tussen menselijke producties en automatisch geprogrammeerd materiaal steeds moeilijker. In de videowereld is er al langere tijd een vergelijkbare trend, namelijk de deepfake video’s. Handige videomakers kunnen het hoofd en de stem van – bijvoorbeeld – Koning Willem-Alexander in een bedrieglijk realistische video plakken. In dit artikel geven we meer uitleg over deepfake, nepvideo’s die niet van het echt te onderscheiden zijn.
Waar zit de intelligentie van deze apparaten in?
Intelligente apparaten hebben een vrijwel oneindig geheugen en kunnen snel patronen herkennen. Luistert u bijvoorbeeld regelmatig klassieke muziek op Spotify? Dan raadt het programma u na verloop van tijd klassieke muziekstukken aan. En als u het ChatGPT-programma vraagt om een tekst over risotto of de Tachtigjarige Oorlog te schrijven? Dan verzamelt het programma razendsnel alle beschikbare informatie over dit onderwerp. De kunstmatige intelligentie is inmiddels zo ver ontwikkeld dat ChatGPT dit in goed geformuleerde, grammaticaal kloppende zinnen doet.
Maar denken de AI-computers hier wel bij na? Of zijn het een soort papegaaien, die simpelweg mensen nabootsen? “Het is een programma dat heel goed is in patronen herkennen, in data. En zinsconstructies aan elkaar kan koppelen. Maar zonder referentie naar enige betekenis of een bepaalde waarheid”, benadrukt Marjolein Lanzing, hoogleraar techniekfilosofie, tegenover Nieuwsuur. Een programma als ChatGPT baseert zich op informatie die op internet te vinden is. Of die informatie ook correct is, is dan weer de vraag. Vooral de kennis over gebeurtenissen na 2021 is vaak beperkt, geven de makers van ChatGPT zelf ook toe. “Wie stopt die data erin? Wat gaan we hem leren? Waar voeden we de machine mee?”, vult schrijver Tommy Wieringa aan, in de Nieuwsuur-reportage over ChatGPT. “Daar schuilt het grote gevaar in.” Want hoe intelligent de apparaten ook zijn, ze blijven voorlopig afhankelijk van de opdrachten die hun menselijke gebruikers ze geven.
Wat zijn de voordelen en de gevaren van kunstmatige intelligentie?
Van rekenmachines tot zelfschrijvende tekstprogramma’s. Kunstmatige intelligentie is, vooral in de 21e eeuw, een steeds prominentere rol in de samenleving gaan spelen. Met de opkomst van programma’s als ChatGPT is zelfs een nieuw tijdperk aangebroken. Dit programma kan een nuttige vervanger van tijdrovende klusjes zijn, zoals het bijhouden van patiëntendossiers in de zorg. Maar aan de andere kant, het risico op plagiaat en de verspreiding van nepnieuws wordt groter. AI-onderzoeker Jelle Zuidema deelt in Nieuwsuur een ander punt van zorg. “Als je het bijvoorbeeld in de zorg gaat toepassen, dan wil je natuurlijk niet dat de patiëntendossiers van witte, hoog opgeleide mannen er veel beter uitzien dan die van andere mensen.” De AI-apparaten zijn namelijk (nog) niet in staat om zelf dit onderscheid te maken.
Op donderdag 6 april 2023 schuift trendwatcher Lieke Lamb aan bij Tijd voor MAX, om over kunstmatige intelligentie en ChatGPT te praten. De uitzending op NPO 1 begint om 17.10 uur.
(Bronnen: Archief, SeniorWeb, Oracle.com, IBM, TechPulse, House of Control, Nieuwsuur, Bright, ChatGPT. Foto: Shutterstock)
