Hoe zit het? Wat is een schrikkelseconde en waarom verdwijnt dit vanaf 2035?
Publicatiedatum: 10 januari 2023
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: wat is een schrikkelseconde en waarom verdwijnt dit vanaf 2035?
Schrikkeljaar en schrikkeldag
Het schrikkeljaar is een bekend begrip. Een jaar duurt 365 dagen, maar de aarde doet er 365 dagen plus een paar uur over om rond de zon te draaien. Om die extra uren te compenseren is er elke 4 jaar een extra dag, de schrikkeldag op 29 februari. In dit artikel geven we meer uitleg over het ontstaan van schrikkeljaren en schrikkeldagen.
Wat is een schrikkelseconde?
De schrikkelseconde heeft een vergelijkbare achtergrond. Wij rekenen voor elke dag 24 uur, omdat de aarde in deze tijd om haar eigen as heen draait. Maar in werkelijkheid varieert deze cyclus, die nooit exact 24 uur duurt. Het jaar 2020 heeft bijvoorbeeld een paar milliseconden korter geduurd, omdat de aarde sneller dan gewoonlijk rond heeft gedraaid.
Om dit soort afwijkingen te corrigeren, komt er eens in de zoveel tijd 1 extra seconde per jaar bij, op 30 juni of 31 december. In Nederland gebeurt dat om 1 of 2 uur ’s nachts. Dan gaat de kloktijd van 01:59:59 via 01:59:60 naar 02:00:00, met een omweg van 1 extra seconde dus. De 1e schrikkelseconde dateert van 1972, de 27e en voorlopig laatste van december 2016.
Wat is het nadeel van schrikkelsecondes?
Maar die ene extra seconde zorgt voor veel discussie in de wetenschappelijke wereld. Computersystemen kunnen namelijk op tilt slaan door de schrikkelseconde. “Als de computer ineens een extra seconde ziet en alarm slaat, kunnen systemen helemaal plat gaan”, citeert het ANP Erik Dierikx, werkzaam bij het meetkundige instituut VSL. “Systemen die verschillende methoden hanteren, kunnen dan niet meer communiceren.” In 2012 zorgt de schrikkelseconde bijvoorbeeld voor storingen bij social media-platform LinkedIn en het inchecksysteem van luchtvaartmaatschappij Qantas. Ook atoomklokken en gps-systemen kunnen er last van krijgen.
Schrikkelseconde 100 jaar lang in de ban na 2035
De jarenlang durende discussie hierover is eind 2022 tot een climax gekomen, tijdens een internationaal congres in Versailles. De deelnemende landen hebben afgesproken dat ze de schrikkelseconde tussen 2035 en 2135 niet meer gebruiken. In de tussentijd kan het verschil tussen onze tijdsrekening en de daadwerkelijk verstreken tijd oplopen. Maar dat proces verloopt heel langzaam, met ongeveer 1 minuut per eeuw. Het is aan de wetenschappers om in de komende decennia een alternatief voor de schrikkelseconde te vinden.
Komen er voor de afschaffing in 2035 nog schrikkelsecondes?
Sinds de jaarwisseling 2016/2017 zijn er geen schrikkelsecondes meer geweest. Op het moment van schrijven staan ze ook niet op de planning. Gezien de massale weerstand – van onder meer de techreuzen Google en Meta – lijkt het niet waarschijnlijk dat dit voor 2035 nog gebeurt. Wel gaan er stemmen op om de schrikkelsecondes op te sparen. Dan zou er bijvoorbeeld maar 1 keer per eeuw een schrikkelminuut nodig zijn, in plaats van 27 kleine tijdcorrecties binnen 50 jaar.
En wellicht is het ooit nodig om juist het tegenovergestelde te doen. Als de aarde structureel langzamer gaat draaien, gaat de daadwerkelijk verstreken tijd juist voorlopen op onze tijdsrekening. Dan moeten we misschien 1 seconde weghalen, in plaats van toevoegen. “Ik denk dat het nog even duurt voordat zoiets nodig is. Maar theoretisch is het zeker mogelijk”, aldus de eerder genoemde Dierikx tegenover De Volkskrant. “Onze apparatuur kan seconden toevoegen, maar óók weer uitgummen. Dat zou een leuk unicum zijn.”
(Bron: Archief, IERS, NOS, ANP, RTL Nieuws, Het Laatste Nieuws, NewScientist, De Volkskrant, Phys.org. Foto: Shutterstock)
