Hoe zit het? Waarom begint het jaar in januari?
Publicatiedatum: 30 januari 2024
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: waarom begint het jaar in januari?
Hoe is de naam januari ontstaan?
31 december is de laatste dag van het jaar, 1 januari is de 1e dag van het nieuwe jaar. Deze indeling bestaat al sinds de Romeinse tijd. Voor de invoering van de Christelijke jaartelling (te beginnen met de geboorte van Jezus Christus) is dus al afgesproken dat een jaar 12 maanden duurt, van januari tot december. Dat wil zeggen: eerst gebruiken de Romeinen een kalender van 10 maanden, waarbij het nieuwe jaar in de lentemaand maart begint. Januari en februari zijn een latere toevoeging, ter vervanging van een naamloze winterperiode.
De maand januari is vernoemd naar Janus, de Romeinse god van begin en eind die 2 gezichten heeft. Het ene gezicht van Janus kijkt vooruit, het andere gezicht kijkt achteruit. En dat is ook wat wij nog steeds doen in de dagen rond de jaarwisseling. We blikken terug op het oude jaar en kijken vooruit op het nieuwe jaar, inclusief goede voornemens.
Hoe is de naam december ontstaan?
De laatste maanden van het jaar hebben niet een symbolische, maar een praktische achtergrond. De allereerste Romeinse maandindeling gaat dus uit van 10 maanden, afgesloten met september, oktober, november en december. Septem, octo, novem en decem zijn namelijk de Latijnse vertalingen van de getallen 7, 8, 9 en 10. De daaraan voorafgaande maanden heten in die tijd quintilis en sextilis, oftewel de 5e en 6e maand van het jaar. Maar die 2 maanden zijn later vernoemd naar keizers Julius Caesar en Augustus. Niet geheel toevallig hebben de keizerlijke maanden juli en augustus (nu de 7e en 8e maand van het jaar) allebei 31 dagen…
Verschillende historische bronnen maken melding van alternatieve kalenders, waarbij 25 december of 25 maart de 1e dag van het jaar is. 25 maart valt namelijk 9 maanden voor de geboorte van Jezus Christus en markeert bovendien de overgang van winter naar lente. Maar de Romeinse kalender met 12 maanden, lopend van 1 januari tot 31 december, heeft de tand des tijds het best doorstaan. Deze 12 maanden komen redelijk nauwkeurig overeen met de baan van de aarde om de zon, maar niet helemaal. Om dat wel gelijk te trekken, is er eens in de 4 jaar een schrikkeldag nodig, zoals in 2024.
(Bron: Archief, Quest, Onze Taal, NPO Kennis, NRC, Constantijd.nl, Theologie.nl. Foto: Shutterstock)
