Hoe zit het? Hoe komen Den Bosch en Den Haag aan hun dubbele naam?
Publicatiedatum: 11 juli 2023
Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: hoe komen Den Bosch (‘s-Hertogenbosch) en Den Haag (‘s-Gravenhage) aan hun dubbele naam?
Den Bosch of ‘s-Hertogenbosch?
‘Den Bosch. Zin in morgen.’ Met die slagzin wil de hoofdstad van Noord-Brabant zichzelf profileren. Maar het Genootschap ter bevordering van het gebruik van de naam ’s-Hertogenbosch heeft hier zijn bedenkingen bij. “We willen onze naam gewoon houden zoals-ie is. Het is al eeuwenlang ‘s-Hertogenbosch – en sinds 1996 ook officieel zo”, laat woordvoerder Frans Bolder weten aan Editie NL. “In spreektaal maakt het ons niet zoveel uit, maar als het om officiële uitnodigingen en documenten gaat, vinden we dat er maar 1 naam gebruikt moet worden.”
Den Haag of ‘s-Gravenhage?
Wat voor Den Bosch geldt, geldt ook voor Den Haag. Formeel gaan de steden door het leven als ’s-Hertogenbosch en ’s-Gravenhage. Oftewel: het bos van de hertog (Hendrik I van Brabant) en de haag van de graaf (vermoedelijk Floris IV van Holland). De steden zijn dus vernoemd naar hun stichter en de natuur in de omgeving van de 1e stadskern, volgens de middeleeuwse taalconstructies.
Eerst korte plaatsnaam, daarna lange variant
In de volksmond zijn de verkorte plaatsnamen Den Bosch en Den Haag juist het meest gangbaar. De plaatselijke voetbalclubs heten dus niet ADO ’s-Gravenhage en FC ’s-Hertogenbosch. En Den Haag Vandaag klinkt gevoelsmatig logischer dan ’s-Gravenhage Vandaag. De afgekorte namen hebben dan ook de langste geschiedenis. Het bos in Noord-Brabant bestaat al langer, voordat de hertog er een stad sticht en zijn naam daaraan verbindt. De naam ’s-Gravenhage, een chiquere versie van Den Haag, is zelfs pas een paar eeuwen na de stichting van de stad bedacht.
‘s-Hertogenbosch Oost en Den Haag Ypenburg
Sowieso duurt het nog een paar 100 jaar voordat de namen van de steden officieel vastgelegd worden. ’s-Hertogenbosch wordt zelfs pas op 1 januari 1996 de officiële stadsnaam voor de wet, zoals het Bossche genootschap al aangeeft. Het verklaart waarom zowel de korte als de lange naam eeuwenlang in omloop blijven. Maar de lokale treinstations van de Noord-Brabantse hoofdstad gaan officieel door het leven gaan als ’s-Hertogenbosch Centraal en ’s-Hertogenbosch Oost. De officiële website van de gemeente is terug te vinden via s-hertogenbosch.nl. In Den Haag is de korte variant juist gebruikelijker. De 6 treinstations, zoals Den Haag Ypenburg, beginnen allemaal met Den Haag en de gemeente is online te bereiken via denhaag.nl.
Den Haag en ‘s-Hertogenbosch over de grens
In officiële en juridische documenten kunt u de benaming ’s-Gravenhage nog tegenkomen. Maar de stad presenteert zichzelf naar buiten toe met de korte naam, Den Haag dus. Vooral door de internationale uitstraling van de stad – het centrum van internationale vrede en recht – is dit een praktische keuze. Niet ’s-Gravenhage, maar Den Haag komt het meest overeen met het Engelse The Hague, het Franse La Haye en het Spaanse La Haya. De letterlijke buitenlandse vertalingen voor Den Bosch slaan juist terug op ‘s-Hertogenbosch. Bois-le-Duc (Frans), Herzogenbusch (Duits) en Boscoducale (Italiaans) betekenen allemaal ‘bos van de hertog’.
(Bron: Archief, Den Bosch Partners, Editie NL, Visitdenbosch.nl, s-hertogenboschalstublieft.nl, Onze Taal, s-hertogenbosch.nl, denhaag.nl, Taalunieversum. Foto: T.W. van Urk/Shutterstock)
