Van onschatbare waarde: het draaiorgel

Het draaiorgel een typische Nederlandse uitvinding? Integendeel. Het muziekinstrument komt uit Italië, maar is al sinds jaar en dag goed vertegenwoordigd op de Nederlandse straten. Vaak zijn ze prachtig om te zien, maar zijn ze ook iets waard? U ziet het in aflevering 1 van de nieuwe reeks Van onschatbare waarde.

Op de straten van Parijs

De geschiedenis van het draaiorgel start in het jaar 1850, als Italiaanse straatmuzikanten zichzelf op de straten van Parijs gaan begeleiden met een klein straatdraaiorgel. De muzikanten bouwen de orgels zelf en binnen een mum van tijd zijn de instrumenten zo populair dat de Italianen een bedrijf beginnen. Al snel zijn zij niet meer de enige, want de Duitsers, Fransen en Belgen beginnen de ambacht ook uit te voeren.

Het draaiorgel komt naar Nederland

Er is tot dan toe nog geen Nederlander aan te pas gekomen, maar dat verandert in 1875, als de Belg Leon Warniels een draaiorgelverhuurbedrijf begint in Amsterdam. Orgelmannen kunnen bij hem een orgel huren en bij de gemeente een vergunning aanvragen om op straat te mogen spelen. Van deze mogelijkheid wordt gretig gebruik gemaakt, want rond 1900 is het draaiorgel niet meer weg te denken uit het straatbeeld van Amsterdam. In die tijd is het orgel vaak de enige manier waarop men nieuwe muziek kan horen.

Wereldstad

In 1935 verandert de positie van het draaiorgel in de Amsterdamse binnenstad doordat de gemeenten geen nieuwe vergunningen meer afgeeft. De hoofdstad moet een wereldstad worden en in een wereldstad is geen plek voor het draaiorgel, is de gedachte. Zodoende verdwijnt het draaiorgel langzaam uit het Nederlandse straatbeeld, al is het op verschillende plekken nog wel te horen.

Draaorgelbouwers

Momenteel zijn er nog een aantal draaiorgelbedrijven in Nederland. De bekendste is Perlee uit Amsterdam, het bedrijf van de familie Perlee. In 1932 nemen zij de orgelverhuur van Leon Warniels over en sindsdien zijn zij gevestigd aan de Westerstraat in Amsterdam, waar zij ook een klein museum hebben.

Hoeveel is het waard?

In Van onschatbare waarde van 12 april 2018 wordt er een draaiorgel aangeboden dat stamt uit 1930. Het orgel is prachtig versierd en er zit ook een koffer met bladmuziek bij. De huidige eigenaar heeft het in een vlaag van verstandsverbijstering voor iets minder dan 5000 euro aangeschaft en is zeer benieuwd wat het écht waard is.

Benieuwd naar de experts? Bert Degenaar, Ilse Daatselaar, Ebert Roest en Arnold Wegh stellen zich graag aan u voor?

Een nieuw seizoen van Van onschatbare waarde start op 12 april om 21.30 uur op NPO 1.