Documentaire Broertje is verdwaald: de littekens van de Tweede Wereldoorlog die nog steeds zichtbaar zijn

Binnenkort is bij MAX de documentaire Broertje is verdwaald te zien. Tijdens zijn onderduik in het Zuid-Limburgse Voerendaal wordt de 4-jarige Joodse kleuter Léon Wesly verraden en afgevoerd naar kamp Westerbork. Enkel en alleen omdat hij Joods is. Op 8 februari 1944 wordt hij op transport gesteld naar Auschwitz-Birkenau. De documentaire vertelt het verhaal én hoe dit nu, 80 jaar later, nog dagelijks allesbepalend is voor zijn familie. Een film over de littekens die de Tweede Wereldoorlog achterliet en die nog steeds zichtbaar zijn. 

Verraden voor 25 gulden

In november 1943 duikt Broertje onder in Voerendaal, bij hetzelfde gezin als zijn dan 7-jarige zus Leni. Een buurvrouw, die lid is van de NSB, verraadt Broertje in ruil voor 25 gulden. Leni wordt niet verraden, vanwege haar blonde haren en het verhaal dat ze een weeskind uit Rotterdam is. Maar haar 4-jarige broertje is in het dorp bekend als een Joodse onderduiker en zijn zwarte haar en donkere ogen lijken dat te bevestigen.

Mannen in zwarte pakken verschijnen met hun auto en nemen Broertje mee. Vanuit de keuken waar ze zich heeft verstopt, neemt Lenie de hele toedracht waar. Nu, tachtig jaar later, heeft ze nog altijd spijt dat ze toen niets heeft gedaan. Het verhaal van Broertje wordt verteld aan de hand van handgetekende 2D-animaties, die als een duister sprookje door de film waren.

Broertje is verdwaald

Na de oorlog willen vader en moeder maar 1 ding; hun kinderen terugzien. Maar niemand weet waar ze zijn. Tot op een dag de kapelaan aan de voordeur staat. Hij deelt mee dat Broertje is verdwaald en dat Leni op hen wacht. Leni keert naar haar ouderlijk huis in Maastricht terug, maar van Broertje ontbreekt elk spoor. Kort na de bevrijding volgt gezinsuitbreiding bij de familie Wesly. Benoît en Tova worden geboren en vader zegt tegen iedereen die het horen wil dat God een zoon van hem heeft afgenomen en hem er 2 kinderen voor heeft teruggegeven.

Maar ondanks de vreugde van de geboorte overheerst het verdriet om het verlies van Broertje en het verlies van alle andere familieleden. De sfeer in huis is en blijft bedrukt. Broertje is niet meer dan een foto aan de muur met een paar droogbloemetjes tussen eromheen. Over hem wordt, net als over de andere familieleden, nooit gesproken. En wat Leni heeft meegemaakt tijdens de onderduik, daar is ook nooit naar gevraagd.

Tova wil de documentaire niet zien

In de film vertelt Leni het verhaal van Broertje en hoe dit haar jeugd en verdere leven heeft beïnvloed. Benoît is een zeer succesvol hotelier en zakenman. Dat heeft hij te danken aan Broertje, zijn grote broer die hij nooit heeft gekend, maar zijn hele leven lang zo ontzettend mist. In eerste instantie wil Tova niet meewerken aan de documentaire. Ze wil en kan niet praten over Broertje, het doet te veel pijn. Omdat ze het belangrijk vindt dat zijn verhaal wordt verteld, gaat ze uiteindelijk toch overstag. Als ze de film maar nooit hoeft te zien.

Samen afscheid nemen

Geen van drieën heeft ooit afscheid genomen van hun broer. Maar ze willen het wel proberen. Ze zoeken elkaar in de herfst van hun leven op om samen een tocht door Zuid-Limburg te maken: langs het ouderlijk huis, het onderduikadres en de monumentjes en herdenkingstekens die voor Broertje zijn opgericht.

Het komt niet vaak voor dat ze met z’n drieën zijn. Ze verschillen enorm van elkaar en hebben het verdriet over het verlies van Broertje nooit goed met elkaar kunnen delen. Schuldgevoelens, boosheid, onmacht en verdriet vechten nog steeds om voorrang als het over Broertje gaat. En tegen beter weten in koesteren ze alle drie nog hoop; misschien komt Broertje ooit toch nog terug

De 2Doc: Broertje is verdwaald is te zien op donderdag 15 februari 2024 om 22.15 uur bij MAX op NPO 2.

(Foto: © MAX)