Documentaire 150 jaar de Bijenkorf geeft unieke inkijk in geschiedenis warenhuis

De landenacties, spraakmakende etalages, Drie Dwaze Dagen, Bob de Beer en levensgrote klimmende Pieten. Het iconische warenhuis de Bijenkorf bestaat 150 jaar. De documentaire 150 jaar de Bijenkorf vertelt het turbulente levensverhaal van de joodse ondernemersfamilie Goudsmit-Isaac vanaf 1870. Aan het woord komen de (achter)kleinkinderen van de oprichters, net als kleurrijke oud-werknemers als etaleur Ad van Dongen en inkoper Jaap Koster, huidig manager visual Els Lieshout-Den Dekker en store manager Rotterdam Eric van den Elshout. Ook vertelt Jan Hein Furnée, hoogleraar Europese culturele studies, over de rol van de Bijenkorf in de opkomst van het fenomeen winkelen.

Onderscheidend

Van woonaccessoires tot kleding, van sieraden tot taarten, van muziekinstrumenten tot een onsje rosbief: de Bijenkorf brengt regelmatig als eerste innovatieve of exotische producten naar Nederland. Het warenhuis onderscheidt zich van andere winkels met kunsttentoonstellingen, livemuziek, personal shoppers en kunstzinnige etalages onder creatieve leiding van bekende vormgevers.

Gloriedagen en tegenslagen

Voormalig etaleur Ad van Dongen en inkoper Jaap Koster vertellen over de gloriedagen, toen de wereld nog heel groot was en de Bijenkorf deze binnen handbereik bracht. Maar ook achter de schermen voert de directie tientallen jaren een onderscheidend beleid: het personeel ontvangt zorg, krijgt trainingen en gymles, en wordt geacht musea en concurrerende bedrijven te bezoeken. De Bijenkorf heeft tal van sociale en economische stormen doorstaan, inclusief de tegenslagen als gevolg van corona, waarbij de Bijenkorf voor het eerst in zijn bestaan de deuren moest sluiten.

Jan Slagter: “De Bijenkorf is in Nederland een waar instituut, het heeft de tand des tijds kranig doorstaan. Nu de Bijenkorf 150 jaar bestaat willen we dan ook graag bij MAX het verhaal achter dit warenhuis en de spraakmakende etalages laten zien, met name rond de feestdagen wanneer de Bijenkorf altijd extra uitpakt.”

Over de Bijenkorf

In 1870 opent de joodse ondernemer Simon Philip Goudsmit Magazijn De Bijenkorf aan de Amsterdamse Nieuwendijk. Na zijn vroege dood zet zijn neef Arthur Isaac de zaak in fournituren voort. Vanwege de snelle groei is een grootschalige verbouwing nodig. De verkoop gaat door vanuit een tijdelijk noodgebouw aan het Damrak. De noodwinkel is zo’n succes dat de familie besluit er een groot warenhuis van te maken. In heel Europa schieten dergelijke ondernemingen als paddenstoelen uit de grond, maar Nederland loopt op dit gebied achter.

Uiteindelijk opent de Bijenkorf in 1914 de deuren van het statige pand aan het Damrak, waar het warenhuis tot op de dag van vandaag is gevestigd. Vanwege het grote succes volgt al snel uitbreiding naar andere steden. De beste architecten, zoals Willem Dudok en Piet Kramer, worden ingehuurd voor de bouw van nieuwe luxe warenhuizen in Den Haag en Rotterdam. Op de opening van de Bijenkorf Den Haag in 1926 kwamen maar liefst 20.000 bezoekers af. In datzelfde jaar werd ook de HEMA opgericht voor mensen met een lager inkomen.

Blik op de toekomst

Tijdens de Tweede Wereldoorlog breken zware tijden aan: in de meidagen krijgt de Bijenkorf in Rotterdam – een ontwerp van Dudok – een voltreffer. De joodse directieleden moeten al snel het veld ruimen, en er komt een Duitse bewindvoerder om de zaak over te nemen. Joodse werknemers worden niet alleen ontslagen, een groot deel van hen wordt ook afgevoerd en overleeft de oorlog niet. Voor hen zijn in diverse winkels speciale herdenkingsplaquettes aangebracht. In 1953 schenkt de Bijenkorf het beeld van Zadkine ‘Stad zonder hart’ aan Rotterdam. Zodra de oorlog voorbij is, richt de Bijenkorf de blik op de toekomst en weet op de puinhopen het warenhuis wederom tot grote bloei te brengen. Anno 2020 heeft de Bijenkorf zeven winkels in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Eindhoven, Utrecht, Maastricht en Amstelveen en webshops in Nederland, België, Duitsland en Frankrijk.

150 jaar de Bijenkorf is een samenwerking van Omroep MAX met research van Hendrina Praamsma en regie van Santje Kramer en is ingesproken door Huub Stapel.

De documentaire 150 jaar de Bijenkorf is te zien op zaterdag 26 december om 20.55 uur op NPO 2.