De Grooten Tour van de Gebroeders De Witt: ‘Wie waren deze mannen precies?’
Publicatiedatum: 7 september 2024
In het nieuwe MAX-programma De Grooten Tour van de Gebroeders De Witt treedt presentator Huub Stapel in de voetsporen van Cornelis en Johan de Witt. De gebroeders De Witt reisden in de 17de eeuw 2 jaar lang door Frankrijk en Engeland. Hun ervaringen in het buitenland bepaalden hoe zij later ons land zouden leiden. Maar wie waren deze mannen precies? Hiervoor sprak MAX Magazine met Huub Stapel en een aantal deskundigen uit de serie.
De Grooten Tour, een soort afstudeertrip
De Grooten Tour is een eeuwenoude traditie die ook de Gebroeders Cornelis en Johan de Witt maakten. Een soort afstudeertrip van 2 jaar tussen 1645 en 1647 door Frankrijk en Engeland, van Parijs tot Londen, van snikhete stranden tot besneeuwde bergtoppen. Een onderneming van in totaal 6.000 kilometer, maar vooral en broederavontuur van 2 toekomstige politieke leiders. Van deze bijzondere reis bleven hun dag- en kasboeken bewaard. Met in zijn ene hand het reisverslag en in zijn andere hand het kasboek maakt Huub Stapel opnieuw deze reis.
Een vreselijke dood
In rampjaar 1672 zoekt het volk een zondebok voor de oorlog, prijsstijgingen en voedseltekorten. De gebroeders De Witt worden – geheel ten onrechte – beschuldigd van corruptie en landverraad. Ze worden door een woedende menigte uit de gevangenis gesleurd en op vreselijke wijze gelyncht: een schandvlek op onze geschiedenis.
Historicus Luc Panhuysen
Luc Pahnhuysen schreef het boek De ware vrijheid, over Johan en Cornelis de Witt. “Wat de gebroeders De Witt zo belangrijk maakte? De Nederlandse republiek was een klein landje met 2 miljoen inwoners. Engeland had 8 miljoen inwoners en Frankrijk 20 miljoen. We waren heel klein, maar wel het rijkst. We groeiden op alle terreinen: economie, kunst, wetenschap en ook in de politiek. En in de politiek hebben de gebroeders De Witt de kansen gepakt die er lagen. Ze hebben de mentaliteit en de economie van de Nederlandse republiek vormgegeven; het meest burgerlijke bewind dat je in heel Europa kunt vinden. Handelspolitiek en het algemeen belang stonden bovenaan, blijvend buiten gewapende conflicten.”
Historisch letterkundige Alan Moss
“Ik heb onderzoek gedaan naar reisverslagen uit de 17e eeuw over de Grand Tour. Zo kwam ik het reisjournaal en zelfs een kasboek van de gebroeders tegen. De verslagen zijn behoorlijk nauwkeurig. De ouders wisten natuurlijk donders goed dat de broers soms dronken, af en toe naar prostituees gingen en her en der een gokje waagden. Maar dat schreven ze natuurlijk in bedekte bewoordingen op. Het was mede de bedoeling van de reis dat de gebroeders De Witt zich een aantal vaardigheden zouden aanleren zoals schermen, paardrijden en goed Frans spreken. Met als doel dat je later een streepje voor had op je concurrenten op de arbeidsmarkt.”
Culinair historica Manon Henzen
“De broers overnachtten meestal in de wat luxere herbergen en dan aten ze wat de pot schafte. Vaak was dat een potage. Potage is brood op een diep bord en daar kwamen dan groenten met een bouillon overheen. Leek een beetje op minestronesoep. Je had allerlei verschillende soorten potages. Variërend van karig gevuld op basis van groenten tot versies bereid met een rijke vleesbouillon en groenten. Omdat de gebroeders De Witt doorgaans in de betere herbergen kwamen, aten zij de verrijkte versie.”
Bedenker van de serie Ineke Huysman
Ineke Hysman is werkzaam bij het Huygens Instituut en bedenker van de serie over de gebroeders De Witt. “We lazen het dagboek van de gebroeders en hebben vervolgens de route op Google Maps geprojecteerd. Toen ik dat zag, dacht ik: dat is nog steeds interessant voor iedereen, daar moet een serie van gemaakt worden. De broers waren toeristen avant la lettre, die hebben dingen gedaan die ik als toerist ook zou doen. Het is een hele mooie weergave van het leven in de 17de eeuw geworden.”
Huub Stapel
Huub Stapel presenteert de serie De Grooten Tour van de Gebroeders De Witt. “Het was een geweldig avontuur. Ik kom uit een geschiedenisfamilie, maar desondanks was ik mij er niet zo van bewust dat de broers zo belangrijk voor onze geschiedenis zijn geweest. Tijdens de rit door Europa viel mijn mond af en toe
open. Je moet je voorstellen dat dat soort reizen in de 17de eeuw niet ongevaarlijk waren. Dat deed je te paard, met koetsen en je kon geconfronteerd worden met
struikrovers. Er zijn ook momenten geweest dat ik werkelijk dacht de broers te voelen. Dat was bij de orde van de Karthuizers in de Franse bergen bij Chartreuse.
Een strenge kloosterorde van kluizenaars waar niet gepraat wordt. Ik vond het beklemmend en daarom ondenkbaar dat ik ooit kluizenaar word.”
Het programma De Grooten Tour van de Gebroeders De Witt is te zien vanaf zondag 8 september 2024 om 20.20 uur op NPO 2.
(Dit interview verscheen eerder in MAX Magazine Foto:© MAX)
