De geuren van vroeger, hoe ruiken die eigenlijk?

Zijn de geuren uit het verleden anders dan de geuren die u tegenwoordig ruikt? ‘Odeuropa’, een groot Europees onderzoek probeert daar achter te komen, om de geuren van vroeger uiteindelijk na te maken. 

Geur speelt belangrijke rol

We hebben het niet altijd door, maar geur speelt een belangrijke rol in ons leven. “Geur speelt een belangrijke rol in de keuze van wie u leuk vindt en wie u om u heen wilt hebben. Het informeert onze partnerkeuzes en begeleid ons in veel dagelijkse processen”, vertelt hoogleraar cultuurgeschiedenis Inger Leemans in NPO Radio 1 programma de Nieuws BV. Daarnaast maakt ieder persoon volgens Leemans ook deel uit van een ‘geur gemeenschap’, geuren die verbinden binnen groepen. Denk bijvoorbeeld aan de rol van wierook en het branden van kaarsen binnen de katholieke kerk. “U maakt deel uit van groepen die bepaalde ‘geurpraktijken’ hebben, maar vaak beseft u zich dat niet.” Juist omdat mensen zich niet beseffen dat geur belangrijk is, is er ook vroeger maar weinig aandacht voor geur als erfgoed. “Wij als historici denken dat het belangrijk is dat we dat geurerfgoed van vroeger opnieuw leren kennen n ook proberen wat beter te bewaren misschien, wat geur vervliegt snel”, aldus Leemans.

Maar wat hebben wij er tegenwoordig eigenlijk aan, om geuren van vroeger te ruiken? Geurhistoricus Caro Verbeek onderzoekt bijvoorbeeld welke geuren en bestaan in het Parijs van de 19e eeuw, maar ook hoe die geuren geduid kunnen worden en welke associaties men met die geuren had en heeft. “U denkt er misschien niet over na, maar het heeft wel effect op u. Bijvoorbeeld als een plek stinkt wilt u daar weg.” Tot het einde van de 19e eeuw dacht men bijvoorbeeld nog dat stank ziekte met zich mee bracht, dan is geur een logische verklaring voor het feit dat veel mensen een stinkende plek verlaten.

Tastbaar verleden

Daarnaast kunnen geuren ook helpen om het verleden tastbaarder te maken. Dit doen de onderzoekers door vooral veel teksten te bestuderen. Deze teksten, maar ook bijvoorbeeld beeldende kunst, kunnen informatie geven over de geuren van het verleden, doordat ze er in worden beschreven of uitgebeeld. Zo kan geur een mooie manier worden om oude verhalen over Europa niet alleen te vertellen, maar ook tastbaar te maken. Odeuropa is in januari 2021 gestart met het onderzoek en neemt ongeveer 3 jaar in beslag. Ze hopen in die tijd technieken te ontwikkelen om oude teksten, terug tot 1600, door speciale algoritmes te kunnen scannen op geuren om zo geur als cultureel erfgoed op de kaart te krijgen.

(Bron: NPO Radio 1, NRC, de Nieuws BV.)