Jan Slagter: “In het Ben Oude NijHuis gaat elke cent naar de zorg!”

Er gaat veel te veel fout in instellingen voor dementerende ouderen, vindt Jan Slagter. Hij weet het zelfs zeker, want de klachten over verpleeghuizen stapelen zich huizenhoog op. Bezuinigingen aan de ene kant, enorme verspilling aan de andere, en niemand die echt ingrijpt. Voor Jan zit er maar één ding op: zelf laten zien hoe het beter kan. In een kleinschalige woonzorgvorm voor mensen met de laagste inkomens, vernoemd naar zijn held Ben Oude Nijhuis. Er is al een geschikt gebouw gevonden en de plannen liggen klaar. Helpt u mee om ze te verwezenlijken?

Een woonzorginstelling uit de grond stampen is andere koek dan een omroep leiden, beseft Jan Slagter. Maar hij denkt nu eenmaal in uitdagingen: “Toen ik omroepbaas werd, kon ik ook alleen maar de televisie aan- en uitzetten en het is toch aardig wat geworden”, zegt hij met een knipoog. Al wil hij zijn nieuwe project zeker niet relativeren. “Als straks de deuren van het Ben Oude NijHuis opengaan, vind ik dat spannender dan de eerste aflevering van het nieuwe ‘Heel Holland Bakt’-seizoen met André van Duin”, geeft hij ruiterlijk toe. “Mijn bekendheid maakt misschien dat ik hier en daar iets gemakkelijker binnenkom, maar er zijn natuurlijk ook mensen die denken: ach ja, Jan Slagter weet het weer beter, maar wat komt er nou feitelijk van terecht? Al is dat voor mij vooral een reden om nog beter mijn best te doen en niets aan het toeval over te laten. Zodat de bewoners ook echt de goede zorg krijgen die iedere oudere met dementie verdient.”

Even terug naar het begin. Kun je iets vertellen over de naamgever van jouw initiatief, Ben Oude Nijhuis?

Jan zit meteen op zijn praatstoel. “Hij was de man van 82 die eind 2014 in het programma van Jeroen Pauw zijn beklag deed over de bitter slechte zorg in Haaglanden, het verpleeghuis waar zijn vrouw woonde. Én de moeder van staatssecretaris Van Rijn. De bewindsman zat tegenover hem aan tafel. Ik was zwaar onder de indruk. Wát een lef. ‘Weet je wel dat jouw moeder soms uren alleen zit, en dat ik dan op haar moet passen?’, zei hij met een priemende wijsvinger in de richting van de staatssecretaris, die totaal geen weerwoord had en direct in de verdediging schoot.” De gevoeligheid van de materie vindt Jan geen enkel excuus. “Natuurlijk, het ging over Van Rijns eigen moeder, maar dat lijkt me juist een reden te meer om te zeggen: ‘Ik ga dit checken, want dit kan natuurlijk niet’”, zegt hij fel. “Bovendien: Van Rijn is verantwoordelijk voor de zorg in heel Nederland. Dan moet je je toch realiseren dat er misschien nóg duizenden moeders en vaders leven in dit soort mensonterende omstandigheden? Vanaf dat moment was Ben Oude Nijhuis mijn held, en niet alleen de mijne: door de kijkers van ‘Pauw’ is hij later – helaas postuum – uitgeroepen tot Held van 2014.”

Want Ben Oude Nijhuis sprak de waarheid.

“Absoluut”, reageert Jan vol overtuiging. “Dat werd nog duidelijker toen het MAX-consumentenprogramma ‘Meldpunt!’ direct na de uitzending van ‘Pauw’ een meldpunt opende voor klachten over verpleeghuiszorg. In één week kregen we 1.400 telefoontjes, allemaal met verhalen over geld bestemd voor de zorg dat weglekte naar van alles en nog wat: het vastgoed, dikbetaalde managers, communicatieadviseurs, kopieerapparaten… Toen ik in maart 2015 weer bij Jeroen Pauw in de uitzending zat, heb ik gezegd dat je binnen het budget dat je van de overheid krijgt, volgens mij prima zorg kunt bieden aan ouderen met dementie. Op voorwaarde dat je elke daarvoor bedoelde cent ook echt aan zorg uitgeeft. ‘Ik ga het gewoon doen!’, zei ik erachteraan.” Hoe nodig dat is, blijkt uit het feit dat Haaglanden, met nog 37 andere verpleegzorginstellingen of -ketens zoals Careyn, op de zwarte lijst staat die de Inspectie voor de Gezondheidszorg dit jaar bekendmaakte.”

Hoe wist je zeker dat het beter kon?

“Het was zonneklaar dat er in reguliere verpleeghuizen idioot veel geld over de balk wordt gegooid. De panden zijn vaak veel te groot en ook nog eens slecht geïsoleerd, er lopen veel te veel managers rond, en wat heb je als oudere in hemelsnaam aan communicatieadviseurs en peperdure kopieerapparaten? Verspilling, verspilling, verspilling”, roept Jan met een getergde blik. “Tel daar nog bij op dat bijna de helft van al het eten wordt weggegooid, omdat het naar niks smaakt en bewoners er geen hulp bij krijgen. Of omdat ze gewoon te treurig zijn om nog trek te hebben. Als je dat allemaal doorrekent, blijkt dat er op de 5,3 miljard euro die de overheid uitgeeft aan de zorg aan ouderen met dementie ruim een miljard wordt verspild. Ruim een miljard! Voor dat geld kun je 30.000 fulltime verzorgenden aanstellen.”

Jij wil het anders doen. Kun je iets meer vertellen over jouw ideeën?

“Laat ik vooropstellen dat ik dit project niet in mijn eentje uitvoer. Ik word omringd door een groep enthousiaste, hardwerkende professionals met wie ik helemaal op één lijn zit. Vanaf het begin wist ik bijvoorbeeld al dat ik een kleinschalige woonvorm – het woord verpleeghuis vermijd ik liever – wilde oprichten. We moeten af van al die grootschalige zorgfabrieken, zoals staatssecretaris Van Rijn inmiddels ook beseft. Aandacht, een persoonlijke benadering, dáár bloeien mensen van op. Verder hebben we een duidelijke keus gemaakt wat de bewoners betreft. In het Ben Oude NijHuis kun je alleen terecht als je niet meer hebt dan je AOW met hoogstens een klein pensioen. Er zijn al genoeg particuliere initiatieven die juist mikken op de beter bedeelden. Makkelijk, want die mensen brengen elke maand extra geld in het laatje, maar ook discriminerend. Bovendien wil ik nou net bewijzen dat je binnen het overheidsbudget goede zorg kunt leveren.”

Een goed idee is één ding, maar de praktijk…

“Is soms weerbarstig”, erkent Jan met een zucht. “Dat heb ik de afgelopen periode weer eens flink ingewreven gekregen. Ik dacht: hoe mooi zou het zijn als een woningcorporatie in dit project stapt en voor een geschikt pand zorgt? Eerlijk gezegd dacht ik daar stiekem achteraan dat woningcorporaties gezien alle negatieve publiciteit rondom fraude en dergelijke misschien ook iets goed te maken hadden. En daarbij: het is hun taak om de zwakkeren in de samenleving een behoorlijk onderdak te bieden. Daar zijn ze voor opgericht. Nou, we hebben in totaal zestig woningbouwcorporaties benaderd. Vier daarvan kwamen met een ongunstig aanbod en de rest gaf doodleuk niet thuis. Na Kamervragen van de SP kwamen Van Rijn en minister voor Wonen Stef Blok niet verder dan de belofte dat ze de woningcorporaties zouden aanspreken op hun taak. Wat overigens nooit is gebeurd. Dus zo liepen we vast.”

Maar aan het eind van de tunnel gloorde licht.

“Precies. Een grote opsteker is dat we inmiddels zelf een prima pand hebben gevonden: een voormalig klooster met twee ruime vleugels in Rotterdam Overschie. In de ene vleugel willen we plaats bieden aan twee groepen van negen en een van tien ouderen met dementie. Standaard komen er drie verzorgenden op elke groep, terwijl het in de reguliere zorg vaak gaat om drie op 25 of soms zelfs dertig bewoners. In de andere vleugel worden appartementen gebouwd voor ouderen met een lichte zorgbehoefte. Denk bijvoorbeeld aan een man of vrouw van wie de partner in zo’n groepssetting woont. Al zijn er in het plan ook twee appartementen voor echtparen opgenomen, want mensen na zestig jaar huwelijk uit elkaar rukken zoals gewoonlijk gebeurt, zorgt voor zo ontzettend veel leed. Ik kan je vertellen: de aspirant-bewoners staan al in de rij.”

Hoe reageerde de buurt op jouw plannen?

“Ontzettend positief”, zegt Jan, duidelijk weer in zijn element. “Verschillende mensen wilden met de bewoners gaan wandelen in de grote tuin, iemand bood spontaan aan om langs te komen met zijn hond, omdat mensen met dementie vaak blij worden van dieren en ga zo maar door. Geweldig allemaal, al laten we de zorg natuurlijk over aan professionals. Wat overigens niet betekent dat we de bewoners alles uit handen nemen. We willen ze juist bij zo veel mogelijk dingen betrekken. Eten klaarmaken, bijvoorbeeld. Al schil je maar één aardappel en wordt dat een dobbelsteen, dan heb je toch een bijdrage geleverd en dat geeft een goed gevoel. Net als samen muziek maken of luisteren, of samen kijken naar oude tv-beelden van ‘Swiebertje’ en ‘Dagboek van een herdershond’. Het langetermijngeheugen blijft het langst intact en als je dat opfrist, kunnen mensen verrassend opbloeien. Ik wil vooral ook een huis zonder vermanend vingertje. Een glaasje wijn of een advocaatje met slagroom op z’n tijd, waarom niet? Het leven moet wel leuk blijven. Ik waarschuw Van Rijn ook alvast dat we alle overbodige regelgeving overboord kieperen. Eindeloos formulieren invullen, maar intussen je bewoners dag in dag uit binnen laten verpieteren, daar doen wij dus niet aan. En alle Kamerleden zijn van harte uitgenodigd om eens te komen kijken!”

Even een punt van orde: hoe staat het met de financiering?

“Daar noem je wat. Het goede nieuws is dat we intussen ver zijn gevorderd in de gesprekken met enkele banken. Zij overwegen serieus om te investeren in het Ben Oude NijHuis, tegen een schappelijk rentetarief, maar ze willen terecht dat we zelf ook geld inbrengen. Om precies te zijn twee miljoen, een derde van het totaalbedrag dat we nodig hebben om het project draaiende te krijgen. Diep van binnen ben ik vooral boos op de overheid. Het is toch te gek dat ik moet aankloppen bij een bank omdat iedereen in Den Haag de andere kant uitkijkt? Zorg is een overheidstaak! Maar intussen zit ik wel met een fors gat in de begroting. Nu weet ik dat onze leden en kijkers al vaak gul gegeven hebben aan de projecten van MAX Maakt Mogelijk in het buitenland, maar voor deze ene keer wil ik vragen: ‘Heeft u iets over voor de Stichting Ben Oude NijHuis?’ Ieder bedrag is welkom. Met veel kleine beetjes komen we ook een heel eind. En als iemand een groot bedrag kan schenken, dan zou dat natuurlijk fantastisch zijn.”

Als echte Hollander denk je dan: wat krijg ik ervoor terug?

“In de eerste plaats mijn eeuwige dankbaarheid”, verklaart Jan plechtig. “Bedenk ook dat het gaat om een eenmalige investering en dat er vervolgens dertig, veertig, vijftig jaar een prachtige instelling staat waar tevreden mensen wonen. En dat is nog lang niet alles. Als dit lukt, en daar geloof ik heilig in, dan verwacht ik dat ons zorgmodel overal in het land navolging zal krijgen. Want wie wil nou niet dat het eindelijk eens ophoudt met slechte zorg voor veel te veel geld? Ik zie het Ben Oude NijHuis als een eerste stap in een zorgrevolutie en daarvan profiteren we uiteindelijk allemaal.”

Wat vindt de familie van Ben Oude Nijhuis er trouwens van?

“Zij zijn ontzettend trots. Zijn dochter zei: ‘Ik weet zeker dat mijn vader ook trots zou zijn geweest.’ Ze zullen ook zeker aanwezig zijn bij de opening, en reken maar dat er straks een groot portret van Ben Oude Nijhuis in de hal hangt.” Jan ziet het al helemaal voor zich. “Ik kan me er zó op verheugen.”

Helpt u mee?

U kunt uw bijdrage overmaken op rekeningnummer NL33 INGB 0000 0045 67 t.n.v. Stichting MAX Maakt Mogelijk o.v.v. Ben Oude NijHuis of betalen via iDeal op de website van MAX Maakt Mogelijk.

(Bron: Ledenblad Omroep MAX, oktober 2016, tekst: Monique van de Sande)