Ziekte van Parkinson

Trillende handen, moeilijk bewegen en een veranderende gezichtsuitdrukking. Het zijn allemaal symptomen die voor kunnen komen bij Parkinsonpatiënten.

Verstoorde sturing

De ziekte van Parkinson is een ziekte van de hersenen, waarbij de sturing van de spieren verstoord raakt. De Engelse chirurg James Parkinson was de eerste die de ziekte in 1817 beschreef en daarom draagt het zijn naam. Bij Parkinson verdwijnen zenuwcellen in bepaalde delen van de hersenen. In deze cellen wordt de boodschapperstof dopamine aangemaakt. Een tekort aan dopamine geeft allerlei problemen met het gebruik van de spieren.

Symptomen

Trillen en beven is kenmerkend. Het begint vaak aan één kant, meestal in de hand. De beving is een soort geldtelbeweging en, hoe vervelend ook, het is niet tegen te houden. Alleen tijdens de slaap is het er niet. Het trillen valt erg op en mensen zijn geneigd er iets over te zeggen. Dat is vervelend. Maar lastiger is het moeilijk kunnen bewegen: moeilijk op gang komen en moeilijk stoppen. Patiënten moeten kleine pasjes maken en soms voorover gaan lopen. De spieren worden stijf en het lopen gaat schuifelend. Het gevaar om te vallen neemt daardoor toe.

De spieren in het gelaat doen ook minder mee, waardoor iemand een strak gezicht krijgt. Dit heet ook wel een maskergelaat. Later gaat ook het spreken moeilijker, het wordt monotoon en zachter. Op den duur gaat het slikken achteruit en wordt schrijven moeilijker.

Nee, iemand kan er ook erg apathisch en lusteloos van worden of zelfs depressief. Het geheugen kan achteruit gaan, het is lastig om op woorden te komen. Ook het slapen wordt minder goed, het dag-nachtritme verdwijnt. Sommige patiënten worden dement. Maar het komt ook voor dat er problemen met de bloeddruk of het plassen ontstaan. Soms zijn er problemen met het speekselvloed of is er sprake van erg transpireren.

Diagnose

Er is geen specifieke test voor. Een arts maakt het op uit de typische verschijnselen zoals hier boven genoemd. De gedachte is dat het verlies van zenuwcellen al een paar jaar bezig is, voordat iemand last krijgt van de verschijnselen.

In het begin kunnen die verschijnselen weinig kenmerkend zijn: een van de armen zwaait niet mee bij het lopen, het schrift wordt kriebelig, of er is alleen sprake van vermoeidheid, pijnlijke spieren of traagheid. De ziekte van Parkinson is eigenlijk niet te bewijzen, maar er zijn een paar ziektes die erop lijken en daar kan wel naar gezocht worden. Dat wordt wel Parkinsonisme genoemd. Bepaalde vergiftigingen kunnen dat geven, DDT bijvoorbeeld of mangaan of koolmonoxide. Maar ook sommige medicijnen hebben de bijwerking dat u stijf wordt en gaat trillen. De neuroloog doet dat soort onderzoek en stelt uiteindelijk de diagnose.

Het is niet bekend hoe het ontstaat en dus ook niet hoe het is te voorkomen. In ongeveer 10% van de gevallen is het erfelijk. Dan ontstaat het vaak op jonge leeftijd. Maar meestal komt het zomaar tussen het 50ste en 60ste levensjaar. De ziekte kan tien tot vijftien jaar duren. Soms gaat het snel en soms heel langzaam.

Behandeling

Er zijn diverse medicijnen die de klachten kunnen verminderen. Er bestaan dus geen medicijnen die de ziekte kunnen genezen, maar de symptomen kunnen wel worden verlicht.

Het bewegen wordt beter door l-dopa te nemen. In de hersenen wordt daar dopamine van gemaakt en dat is juist de stof die ontbreekt. U kunt ook medicijnen nemen die de afbraak van dopamine remmen. Of die op andere plekken in de hersenen aangrijpen en de verschijnselen verlichten. Op den duur moet men steeds meer van deze medicijnen slikken en soms heel precies op tijd of zelfs met een druppelinfuus via een darmslangetje. Het kan voorkomen dat ze ineens niet meer werken. Dat heet een on-off verschijnsel.

Stamceltherapie

Stamcellen zijn de oorspronkelijke cellen waaruit alle lichaamscellen ontstaan. Het idee is dat men die cellen in de hersenen aanbrengt en laat ontwikkelen tot hersencellen. Er wordt daar veel onderzoek naar gedaan. Dit is echter nog in de experimentele fase.

Wat soms wel gedaan wordt is het implanteren van een elektrisch draadje in de hersenen. Hierdoor worden de cellen van buiten af geprikkeld. Dat heet Deep Brain Stimulation. Dat is een ingewikkelde ingreep, maar bij heel ernstige gevallen werkt het wel.

Eerder ingrijpen

Vroeger werd gedacht dat medicijnen slechts een bepaalde periode hielpen en dat er dus beter niet te vroeg mee begonnen kon worden omdat ze anders te snel uitgewerkt zijn. Nu weten we dat patiënten hun conditie het beste zo goed mogelijk kunnen houden. Medicijnen helpen daarbij.

Maar ondanks de medicijnen is het ook noodzaak om veel te oefenen met bewegen. Fysiotherapeuten en bewegingstherapeuten hebben een belangrijke rol bij de ziekte van Parkinson. Logopedisten kunnen helpen om het spreken en slikken zo goed mogelijk te houden. Revalidatieartsen worden ingeschakeld om het gehele functioneren goed in de gaten te houden. Ergotherapeuten helpen voor de aanpassingen in de thuissituatie en er zijn ook speciale Parkinsonverpleegkundigen.

De levensverwachting van Parkinson patiënten is nauwelijks korter dan van andere mensen. Maar het tast de kwaliteit van leven wel erg aan. De ziekte leidt vaak tot invaliditeit en soms zelfs tot opname in het verpleeghuis.

Het komt bij mannen en vrouwen ongeveer even vaak voor en ook tussen landen is er weinig verschil. Elk jaar komen er zo’n 5000 patiënten bij bij de naar schatting 50.000 patiënten in Nederland. Boven de 70 jaar krijgt 2% van de mensen het.

Dit onderwerp is behandeld in Tijd voor MAX op 28 september 2011 en 26 januari 2010.