Wie krijgt het meningokokken vaccin?

De afgelopen tijd worden we in het nieuws regelmatig opgeschrikt door berichten over jongeren die ernstig ziek zijn geworden of zelfs zijn overleden aan de meningokokkenziekte. Ondertussen is de overheid een vaccinatiecampagne gestart over deze ziekte waar veel onduidelijkheid over is. Vooral over wie er nu voor het vaccin in aanmerking komt en wat u kunt doen als dit niet het geval is.

Besmettelijke infectieziekte

Meningokokkenziekte is een besmettelijke infectieziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie, de meningokok, waarvan er meerdere typen bestaan. Daarvan komen de typen A, B, C, W en Y het meest voor. De meningokokbacterie leeft bij heel veel mensen gewoon in de neus- en keelholte en levert daar geen enkel probleem op. Pas als hij door de keelwand heen dringt kunnen mensen er ziek van worden. De meeste mensen worden er niet ziek van, maar als dat wel gebeurt kan het leiden tot hersenvliesontsteking (meningitis) of tot bloedvergiftiging (sepsis). De ziekte is te bestrijden met antibiotica, maar omdat het zo snel verloopt komen de medicijnen vaak te laat. Hersenvliesontsteking kan bij een patiënt in het ergste geval al binnen 24-48 uur tot de dood leiden, en zelfs bij een adequate behandeling in een ziekenhuis overlijdt 5 tot 10 procent eraan. Ook als dat niet het geval is kunnen de vliezen van de hersenen en rond het ruggenmerg ontstoken raken en kunnen zenuwcellen worden vernietigd, wat tot hersenletsel kan leiden. Er kan epilepsie optreden, of doofheid, en je kunt er leerstoornissen door oplopen. En als de bacterie tot bloedvergiftiging leidt kan dat tot gevolg hebben dat er ledematen moeten worden geamputeerd.

Verschillende types

In Nederland komt de meningokokkenziekte relatief weinig voor. Er zit wel een golfbeweging in met soms een aantal jaren een stijging, en dan weer een daling. In 2001 is er in ons land een uitbraak van meningokokkenziekte veroorzaakt door type C, en daarom is een vaccinatie tegen type C sinds 2002 opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma. Kinderen vanaf 14 maanden krijgen vanaf dat moment die prik. Maar sinds 2015 is er weer een stijging van het aantal gevallen van meningokokkenziekte type W. Daarom is er nu ook een vaccin tegen A, C, W en Y in het Rijksvaccinatieprogramma opgenomen in plaats van die prik tegen alleen type C.

Symptomen

Aan de symptomen is niet te zien welk type het is. Voor de behandeling ook niet. Toch wordt van iedere patiënt met meningokokken materiaal opgestuurd naar een centraal laboratorium voor onderzoek. Op die manier weten we wel precies welk type veel voorkomt en welk vaccin nodig is. Zo is gezien dat type W steeds vaker voorkomt. Type B komt tot nog toe het meeste voor, maar dat is de laatste jaren gedaald en nu vrij constant. Elk jaar krijgen ongeveer 100 mensen type B en dat zijn vooral jonge kinderen. Type W komt ook bij ouderen voor en daarvan zijn de symptomen vaak moeilijk te interpreteren. Soms begint het bij type W met braken en diarree, soms met een soort longontsteking. De typische verschijnselen van een hersenvliesontsteking, met nekstijfheid of nekkramp, komt bij type W minder voor. Daarom is de diagnose ook moeilijker te stellen en denken artsen er minder snel aan. En dan is het soms te laat om er nog niets aan te doen.

Voor type W is geen duidelijke risicogroep aan te wijzen, maar wat wel bekend is is dat tieners het meest dragers zijn. Eerder zijn alleen kinderen van 14 maanden gevaccineerd, maar met de nieuwe wetenschap worden sinds 2018 ook tieners van 14 en vanaf 2019 tieners tussen de 14 en 18, het vaccin toegediend. De bedoeling van deze inhaalcampagne voor tieners tussen 14 en 18 jaar is om het aantal dragers van die bacterie te verminderen en daardoor ook het totale aantal ziektegevallen op alle leeftijden. Net zoals veel andere vaccinaties, neemt men die prik niet alleen voor zichzelf!

Net buiten het vaccinatieprogramma

Door het toenemend aantal meningokokken gevallen is er bij ouders waarvan de kinderen net buiten het vaccinatieprogramma vallen veel onrust ontstaan. Ook bij de ouders zelf die zo’n vaccinatie zouden willen omdat zij het in hun omgeving mee hebben gemaakt. U kunt dan een vaccinatie halen via de huisarts. De kosten zijn wel voor eigen rekening. Overigens is niet bewezen dat het vaccin werkt bij ouderen, maar dat is wel waarschijnlijk. Vanuit de publieke gezondheidszorg geredeneerd, wordt altijd afgewogen hoe het beste het risico voor de gehele bevolking verminderd kan worden, zonder het te overdrijven. Vergelijk het met stoplichten op een kruising: dat is veiliger dan geen stoplichten, maar alle kruisingen van verkeerslichten voorzien is overdreven. Dus worden ze neergezet op plekken waar het gevaarlijk is. Maar dat wil niet zeggen dat kruispunten zonder stoplichten altijd veilig zijn.

Meningokokken type B

Nog niet zo lang is er ook een vaccin tegen type B gevonden. Meningokokkentype B is een heel ander type dan die ACWY. Het vaccin is niet hetzelfde en kan niet bij elkaar in 1 vaccinatie. Bovendien heeft dat vaccin wat meer bijwerkingen, met name hoge koorts. Het geeft geen absolute bescherming en het is ook nog eens veel duurder en moet 3 keer gegeven worden. Tenslotte lijkt type B niet steeds meer voor te komen, zoals dat type W. Dat was voor de Gezondheidsraad de overweging om het niet aan te raden voor vaccinatie. Staatssecretaris Blokhuis moet daarover nog beslissen. Maar ook voor dit vaccin geldt dat men het op eigen kosten kan aanschaffen via de huisarts. Het zou goed zijn als het publiek daarover beter geïnformeerd zou worden.

Dit onderwerp wordt besproken in Tijd voor MAX op 26 februari 2019.

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 26 februari tot woensdag 27 februari 2019 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over meningokokken Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 27 februari mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.