Wat zijn de symptomen van nierstenen, hoe zijn ze te behandelen en zijn ze te voorkomen?

Nierstenen komen steeds vaker voor in westerse landen. Ze ontstaan wanneer afvalstoffen niet helemaal oplossen in urine en één van de redenen hiervoor kan zijn dat onze eetgewoonten en levenswijze dit negatief beïnvloeden. We gaan in op de symptomen, de behandelwijze en de vraag of ze te voorkomen zijn.

Wat zijn de oorzaken van nierstenen?

De nieren verwijderen afvalstoffen uit het bloed, die het lichaam vervolgens via de urine verlaten. Wanneer er te veel onoplosbare zouten en mineralen in de urine terechtkomen, vormen die kleine kristallen. Die vervolgens samenklonteren tot een steentje. Dat kan in de nieren zelf gebeuren, maar ook in de urineleiders. Er zijn verschillende omstandigheden die dit in de hand werken:

• te weinig drinken
• uitdroging door diarree
• overmatig zweten
• bepaalde zouten die in het lichaam aanwezig zijn
• bepaalde medicijnen
• een urineweginfectie
• veel eiwitten (met name vlees) en zout eten

Het is niet bekend waarom ze bij sommige mensen wel ontstaan en bij anderen niet. Daarnaast komt een urinesteen bij mannen ongeveer 2 keer zo veel voor dan bij vrouwen en ook in sommige families komen ze vaker voor.

Wat zijn de symptomen van nierstenen?

In veel gevallen worden nierstenen zonder dat iemand het merkt weer uitgeplast. Een groter steentje kan echter vast komen te zitten in de urineleider. Er kan dan geen of maar een beetje urine langs en de nier raakt steeds gevulder. Dat kan een ondraaglijke pijn in de zij en het onderste deel van de rug veroorzaken. Waarbij de pijn kan uitstralen naar de lies en onderbuik. Dit komt in golven, doordat de urineleider de steen door te ‘knijpen’ naar de blaas probeert te krijgen en dit niet de hele tijd doet. Dit wordt koliekpijn genoemd. Tijdens zo’n aanval kunt u erg misselijk zijn en moeten overgeven.

De pijn verplaatst zich gaandeweg richting de blaas in de onderbuik. Dan kunt u vaker aandrang voelen om te plassen. Ook kan er dan een beetje bloed in de urine zitten, die dan soms roze van kleur wordt. Meestal wordt de steen na enkele dagen uitgeplast, maar soms gebeurt dit pas na enkele weken. Aangezien de plasbuis wijder is dan de urineleider merkt u daar meestal niets van. Het is handig om te weten of u de niersteen heeft uitgeplast. Daarvoor kunt u de urine opvangen en zeven of bijvoorbeeld door een theezeefje plassen. Ook kan in dat geval bekeken worden om wat voor soort steen het gaat.

Lees ook: Wat zeggen de kleur en geur van urine over uw gezondheid?

Wat als de niersteen niet uitgeplast kan worden?

In sommige gevallen is de niersteen te groot om uit te plassen. Uw huisarts kan u in dat geval doorverwijzen naar een uroloog. Als een stuwing te lang duurt, kan de nier of urineleider beschadigen. Middels een echo, röntgenfoto en/of een CT scan wordt dan bekeken hoe groot de steen is, waar hij precies zit, hoe veel het er zijn en of de steen de urineafvoer blokkeert.

Hoe zijn nierstenen te behandelen?

Wanneer u veel pijn heeft, kan uw arts het advies geven om pijnstillers te gebruiken. Dit kan ook in de vorm van een injectie zijn. Bij misselijkheid worden vervolgens meestal zetpillen voorgeschreven. Ook kan het medicijn tamsulosine voorgeschreven worden. Dit middel ontspant de spieren van de blaas en plasbuis, waardoor de urine beter stroomt.

Bel altijd uw huisarts wanneer de pijnstillers onvoldoende helpen, wanneer u pijn heeft bij het plassen of als u tijdens of na een niersteenaanval koorts krijgt.

In het geval van een ernstige stuwing moet worden ingegrepen, om ervoor te zorgen dat de urine van de nier naar de blaas kan verplaatsen. Daarvoor kan een uroloog een slangetje (JJ-katheter) plaatsen. Hierdoor neemt de pijn af en wordt voorkomen dat de ophopende urine de weefsels in de nier kapot drukt en dat de urine ontsteekt, waar anders een nierbekkenontsteking door kan ontstaan. Zo gauw de nier tot rust komt, kan de niersteen dan verder behandeld worden. Dat kan bijvoorbeeld met een niersteenvergruizer, waardoor de steen in kleinere stukjes uiteen valt. Geeft dit niet voldoende resultaat, dan volgt er een operatie om de steen alsnog te verwijderen.

Zijn nierstenen te voorkomen?

De meest voorkomende nierstenen bestaan uit calciumzouten. Blijkt dat in uw geval zo te zijn, dan krijgt u voedingsadviezen om dit in de toekomst te voorkomen. Na een niersteen is de kans om weer een steen te krijgen namelijk 50 procent en voedingsadviezen verkleinen die kans. Andere soorten nierstenen, zoals infectiestenen, urinezuurstenen en cystinestenen hebben een specifieke aanpak nodig. Ook kan uw arts ervoor kiezen u medicijnen voor te schrijven, die de kans op steenvorming verkleinen.

Voedingsadviezen bij nierstenen

Om nierstenen te voorkomen, kunt u zelf met een aantal zaken rekening houden op het gebied van eten en drinken:

Drink zo veel dat u minimaal 2 liter per 24 uur plast. De meest geschikte dranken zijn kraanwater, mineraalwater, suikervrije frisdranken en vruchtensappen. Vruchtensappen bevatten kalium en citraat en die hebben een remmende werking op kristalvorming in de nier. Drink koffie en alcoholische dranken met mate. Bij overmatig gebruik stimuleren ze namelijk de uitscheiding van calcium. Ook ijsthee en cola kunt u beter niet in te grote hoeveelheden drinken. Door hun hoge oxalaatgehalte kunnen die de kristalvorming in de nier bevorderen.

Qua eten verlagen citrusvruchten zoals sinaasappel, grapefruit en citroen het risico op het vormen van nierstenen. Daarnaast zijn er een aantal etenswaren die u beter niet, of in mindere mate kunt eten. Beperk om te beginnen het eten van oxalaatrijke producten. Dat gaat onder andere om groene bladgroente (met name spinazie), rabarber, bessen, sterfruit, cacao, chocolade en noten.

Gebruik keukenzout met mate, aangezien zout de uitscheiding van calcium in de urine kan stimuleren. Eet maximaal 1,5 ons vlees per dag, aangezien de verwerking van dierlijk eiwit de uitscheiding van calcium stimuleert en tegelijk de uitscheiding van citraat vermindert. En gebruik zuivelproducten niet overmatig. Schrap ze niet geheel uit uw dieet, maar gebruik ze met mate.

(Bron: Thuisarts, Nierstichting.nl, Radboudumc.nl, Antoniusziekenhuis.nl. Foto: Shutterstock)