Vogelgriep

Zodra er een vogelgriepvirus wordt vastgesteld op een boerderij, wordt er direct een verbod op het vervoeren van pluimvee opgelegd. Want deze variant van het griepvirus is ontzettend besmettelijk voor dieren. Maar kunnen mensen er ook zien van worden? En, wat is het eigenlijk precies?

Aviaire influenza

Vogelgriep heet eigenlijk aviaire influenza. Het influenzavirus komt overal in het dierenrijk voor. Bij veel vogels, maar ook bij varkens, paarden, walvissen en zeehonden. Soms worden die er heel ziek van. Dan heet het virus hoog pathogeen. Soms dragen ze het virus alleen maar met zich mee, dan heet het laag pathogen.

Een virus kan zichzelf niet voortplanten. Daar is altijd een lichaamscel voor nodig. Het virus dringt een cel binnen en die cel gaat als een soort kopieerapparaat het virus aanmaken. De cel barst uiteindelijk uit elkaar en de vrijgekomen virussen verspreiden zich vervolgens over andere lichaamscellen.
Influenza virussen bestaan uit erfelijk materiaal in de vorm van RNA, met daaromheen een envelop van eiwit. Op die wand zitten uitsteeksels, die haemagglutinine en neuraminidase heten, afgekort H en N. Er zijn 16 types H en 9 types N, dus er zijn 144 mogelijk combinaties. H1N1 was de Spaanse griep van 1918. Bij mensen komt dit type weer voor sinds de Mexicaanse griep van 2009. Daarnaast komt H3N2 voor. Maar bij vogels speelt nu het type H5N8.

Verspreiding

We weten niet zeker hoe het griepvirus in de stallen terecht is gekomen, maar waarschijnlijk door poep van overvliegende trekvogels. Die kunnen het virus bij zich dragen zonder dat ze er ziek van zijn. De vogels in de tuin zouden het kunnen dragen, maar kunnen het niet overdragen op de mens.

Er zijn twee eigenschappen die een virus gevaarlijk kunnen maken. De eerste betreft de plek waar het virus een lichaamscel binnendringt. Als dat in de neus is, wordt men alleen maar verkouden. Maar komt het laag in de long, dan ontstaat een longontsteking en dat is veel erger.

De tweede eigenschap betreft de mogelijke overdracht. Het vogelgriepvirus gaat heel gemakkelijk van de ene kip naar de andere, maar nauwelijks van kip naar mens. Heel soms wel. Dat gebeurde tijdens de vorige vogelgriepuitbraak in Nederland in 2003. Het type H7N7 ging wel over op mensen, namelijk degenen die hielpen bij het ruimen. 86 mensen werden toen ziek, zij hadden vooral klachten in de ogen. Een dierenarts overleed eraan. Daarom worden degenen die in contact komen met zieke dieren allemaal behandeld met oseltamivir. Ook worden ze goed gevolgd om eventuele ziekte door het virus tijdig op te sporen.

Niet overdraagbaar op de mens

Van die H5N8 die nu gevonden is in 5 bedrijven, zijn nog geen besmettingen bij mensen gevonden. In Azië komt het vogelgriepvirus H5N1 nog steeds voor. Dat virus kan wel overgaan naar mensen en die kunnen daar aan overlijden. In Indonesië zijn daar al honderden mensen aan overleden. Gelukkig is dat virus niet overdraagbaar van mens op mens. Maar er zijn slechts enkele mutaties van het virus nodig om het wel overdraagbaar te maken. Daarom moeten we alert blijven op de ontwikkeling van het virus.

We worden ook niet ziek van het eten van besmet vlees. De bacterie salmonella bij kippen is veel gevaarlijker voor de mens. Kippenvlees en eieren zijn daarmee heel vaak besmet. Daarom moet men kippenvlees en eieren altijd goed verhitten voordat men het opeet. Dan zijn die bacteriën dood en is er geen gevaar voor besmetting meer.

In Nederland wordt het verspreiden van vogelgriep bestreden door bedrijven te ruimen en vervoer van pluimvee te verbieden. Tegen dit virus H5N8 is nog geen vaccin beschikbaar, maar het is een mogelijkheid. Wel een kostbare. Onlangs is er een methode gevonden om het vaccin via de lucht onder kippen te verspreiden. Op die manier hoeven ze niet allemaal geprikt te worden.

Griepprik tegen de vogelgriep

De griepprik voor mensen beschermt alleen tegen mensengriep, dus tegen H1N1 en H3N2 en tegen influenza B.  Niet tegen de vogelgriep. Mensen die in contact komen met de vogelgriep krijgen wel de vaccinatie voor mensengriep. Hiermee willen artsen voorkomen die iemand tegelijkertijd met twee soorten griepvirus wordt besmet. Want op zo’n moment kunnen die twee types genetisch materiaal uitwisselen. Dit zou kunnen leiden tot een H5N8 type-virus met  de eigenschap van overdraagbaarheid. Dat willen we natuurlijk voorkomen.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 2 december 2014.