Verschil in (bij)werking medicijnen mannen en vrouwen: betere afstemming noodzakelijk
Publicatiedatum: 10 maart 2021
Er wordt steeds meer duidelijk over het man-vrouw-verschil in de (bij)werking van medicijnen. In veel gevallen krijgen mannen en vrouwen dezelfde dosis voorgeschreven, maar de praktijk wijst uit dat de werking en bijwerkingen van een middel afhankelijk kunnen zijn van de sekse. Een betere afstemming is daarom noodzakelijk. Naast meer onderzoek van wetenschappers kunnen ook de gebruikers zelf helpen om dit in de toekomst beter te bepalen.
Waarom is er een verschil in de werking en bijwerkingen tussen mannen en vrouwen?
Mannen en vrouwen reageren meestal grotendeels hetzelfde op medicijnen, staat vermeld op de website van het College ter beoordeling van geneesmiddelen (CBG). Dat medicijnen toch soms een andere uitwerking hebben bij mannen en vrouwen heeft verschillende redenen. Zo zijn de lengte, het gewicht en de stofwisseling van een man of vrouw volgens het CBG van invloed. Tegenover het AD legt Loes Visser, ziekenhuisapotheker en klinisch epidemioloog bij het Erasmus Medisch Centrum en het Haga Ziekenhuis uit dat mannen en vrouwen een andere nierfunctie en leverstofwisseling hebben. Daarnaast hebben veel vrouwen te maken met hormoonschommelingen tijdens de menstruatie en de overgang. Ook zijn vrouwen over het algemeen wat kleiner en lichter, waardoor zij in verhouding mogelijk een hogere dosis binnen krijgen. En het vetpercentage is anders. Terwijl het vet bij mannen vaak op de buik zit, is dit bij vrouwen vaak rond de heupen het geval.
Medicijnen vaak op mannen getest
Met zulke grote verschillen lijkt het logisch dat nieuwe medicijnen zowel onder mannen als vrouwen uitgebreid getest worden. Tot begin jaren 90 is er echter vooral op mannen getest, omdat vrouwen in de vruchtbare leeftijd tot die tijd uitgesloten zijn, vanwege het risico op complicaties tijdens een eventuele zwangerschap. Maar ook tegenwoordig ligt de verhouding proefpersonen onder mannen en vrouwen nog scheef. Op de website van de Hartstichting is te lezen dat in het geval van medicijnen bij hart- en vaatziekten vaak maar 1 op de 4 deelnemers aan het onderzoek een vrouw is. Bovendien wordt er meestal niet in het onderzoek meegenomen of het betreffende medicijn op hen een andere uitwerking heeft. De Hartstichting investeert daarom bijna 100.000 euro in onderzoek naar de 5 meest gebruikte medicijnen bij hart- en vaatziekten.
Jeanine Roeters van Lennep van het Erasmus MC voert dit onderzoek uit en het doel is de precieze werking en bijwerkingen van de betreffende middelen te achterhalen. Jeanine Roeters: “Een aantal medicijnen veroorzaakt vaker bijwerkingen bij vrouwen dan bij mannen. Vrouwen moeten bijvoorbeeld vaker hoesten als bijwerking van bepaalde bloeddrukverlagers”, vertelt zij. Volgens het CBG onderzoekt een fabrikant een nieuw medicijn eerst bij een kleine groep mensen, meestal jonge, gezonde mannen. Dit zodat het beeld niet wordt beïnvloed door factoren als hormonen bij vrouwen of aandoeningen bij 50-plussers. Hiermee hebben de wetenschappers een goede indicatie hoe een medicijn zich in het lichaam van een vrouw gedraagt. Wordt het medicijn veilig genoeg bevonden, dan wordt het verder getest. Zo’n vervolgonderzoek gebeurt met grotere groepen mannen en vrouwen.
Onderzoek verschillen
Loes Visser onderzoekt het effect van de verschillen in onder andere het vetpercentage op de werking en bijwerkingen van medicijnen. Zo leidt het gebruik van bloedverdunners bijvoorbeeld specifiek bij mannen vaker tot een hersenbloeding of andere ernstige bloeding dan bij vrouwen. Terwijl vrouwen bij bijvoorbeeld het gebruik van triptanen tegen migraine weer veel meer bijwerkingen ondervinden dan mannen. Neuroloog Gisela Terwindt heeft daar onderzoek naar gedaan en haar bevinding is dat huisartsen in dat geval dan vaak de dosis verlagen. Het gevolg is echter dat de aanvallen vaker terug keren en er daardoor misschien minder, maar vaker medicijnen genomen worden. Hierdoor ontstaat overgebruik, wat juist weer tot hoofdpijn leidt. Volgens Terwindt is het zaak voor vrouwen de juiste dosis en oplossing te vinden. Of in het geval van hormoonafhankelijke migraine wellicht een pil speciaal voor vrouwen ontwerpen, zegt zij tegen het AD.
Verschil werking coronamedicijnen
In het geval van het coronavirus is het een bekend gegeven dat het beloop van de ziekte bij mannen en vrouwen vaak afwijkt. Toch blijkt dat in studies naar coronamedicijnen nauwelijks naar biologische verschillen tussen mannen en vrouwen wordt gekeken. Wetenschappers van het Maastricht UMC+ hebben daar 30 relevante studies voor onderzocht, bericht de NOS eind 2020. Hierbij is een ondervertegenwoordiging te zien in het aantal vrouwen. Van de ruim 6.100 patiënten in de 30 studies uit de eerste helft van het jaar is 41 procent vrouw. Aan een kwart van de studies hebben 2 keer zoveel mannen als vrouwen meegedaan. Cardioloog in opleiding Chahinda Ghossein-Doha heeft het onderzoek samen met internist-intensivist-epidemioloog Bas van Bussel geleid. Volgens haar zijn de onderzoeken naar de COVID-medicijnen onder grote tijdsdruk uitgevoerd, maar scheelt het juist tijd om toch meteen te kiezen voor een doelgroep toegesneden benadering. Aangezien ontstekingsreacties in mannen en vrouwen verschillen en 1 van de 2 enzymen waarmee het coronavirus het lichaam binnen dringt bijvoorbeeld zeer gevoelig is voor geslachtshormonen.
Wat kunt u zelf doen?
Als er tijdens de testfase van de medicijn geen belangrijke verschillen gevonden zijn tussen mannen en vrouwen, dan staat daar meestal niets over in de patiëntenbijsluiter en de productinformatie voor artsen en apothekers. Als er wel belangrijke verschillen zijn, moet het wel vermeld worden. Het CBG adviseert het uw arts te laten weten als u merkt dat een medicijn minder goed of anders werkt dan de bedoeling is. Deze informatie is zeer waardevol, zowel voor uw arts als uw apotheker. U kunt bijwerkingen ook melden bij bijwerkingen centrum lareb. U kunt dit op de website doen, door een digitaal meldformulier in te vullen of door dit formulier te downloaden en uit te printen. Ook bijwerkingen van het coronavaccin wordt door dit centrum bijgehouden, maar via een apart formulier.
(Bron: College ter beoordeling van geneesmiddelen, AD, Hartstichting, NOS)
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Best lezers, toevallig heb ik vanmorgen overleg met mijn apotheker gehad. Ik gebruik best veel medicijnen voor diverse kwalen. In 2007 heb ik een nieuwe aorta gehad en heb ik een broekoperatie ondergaan. Na de operatie kreeg ik Acetylsalicylzuur. Dat is een medicijn dat pijnstillend, koortsverlagend en ontstekingsremmend werkt en kreeg omdat ik dit middel moest gaan slikken er een pilletje bij om mijn maag te beschermen voor dit medicijn. Ik kreeg er Pantoprazol 40mg als maagzuurremmer bij. Tot ik vandaag mijn apotheker aan de telefoon kreeg die had gezien dat mijn gebruik van Acetylsalicylzuur gestopt was door mijn Cardioloog die mij een andere bloedverdunner had voorgeschreven (Eliquis 5mg) maar dat ik nog steeds Omeprazol gebruikte terwijl ik geen maagklachten had. Pantoprazol mag je niet zomaar ineens stoppen werd mij verteld . Dat middel moet je afbouwen. De apotheker adviseerde onder haar begeleiding de Omeprazol af te bouwen van 40 mg naar 20 mg en dan na 2 weken te kijken hoe het met me gaat en of ik last had van mijn maag. Zo niet dan zou ze Omeprazol verder afbouwen naar 0.
Ik kreeg van haar ook te horen dat er soms wat wrijving is tussen specialisten en apothekers. Ze zijn het niet altijd met elkaar eens maar haar stelling was dat de apotheek medicijnen heeft gestudeerd en een specialist zijn kennis op een ander vlak ligt, zodat de meeste kennis over medicijnen niet bij de specialist aanwezig is maar bij de apothekers en ik wil dat geloven omdat mijn Cardioloog wel de Acetylsalicylzuur gestopt was maar niet de Omeprazol die ik eigenlijk dan ook niet meer nodig had.
Haar stelling over het verschil tussen de kennis over medicijnen bij specialisten en bij apothekers merk ik zelf ook al langer. Dan is het fijn dat je apotheker je medicijn gebruik in de gaten houdt en bewaakt want vooral veel ouderen blijven maar medicijnen gebruiken die hen ooit voorgeschreven zijn en waar de specialist ook niet altijd tijd voor heeft het totale t medicijngebruik in de gaten te houden. Ik werd in 2007 geopereerd aan mijn aorta en slikte dus vanaf 2007 Omeprazol terwijl ik het niet nodig had omdat ik geen maagklachten had. Mijn apotheek liet weten dat dit vaker voorkomt. We krijgen ooit een medicijn voorgeschreven maar niemand bewaakt of na jaren dat voorgeschreven middel nog noodzakelijk is te gebruiken dus kan het zijn dat we onnodig medicijnen gebruiken. Vooral ouderen weet ik slikken vaak steeds meer medicijnen omdat de kwalen en kwaaltjes gelijk oplopen met het ouder worden. Mijn apotheker bewaakt dus dat ik niet meer pillen slik dan strikt noodzakelijk en dat apothekers dit kunnen doen weten veel mensen ook niet. Ik heb vaak aan mijn specialisten en huisarts gevraag i.v.m. mijn vele medicijnengebruik of er niet wat vanaf kon maar daar werd zelden of niet op ingegaan. Dat is het nadeel weer als je bij veel verschillende specialisten voor diverse problemen in behandeling bent. De ene specialist stopt niet zomaar een medicijn van een andere specialist maar anderzijds is er buiten de Apotheek ook niemand die het totale overzicht in de gaten houdt van wat ons door verschillende specialisten wordt voorgeschreven. Jaren eerder werd een medicijn voorgeschreven en niemand toetst tussendoor of je dat medicijn na enkele jaren ook nog nodig hebt. Dus blijven we maar doorslikken omdat we niet het risico willen lopen dat er wat misgaat als we met een bepaald medicijn stoppen. Specialisten zouden dit toezicht over moeten dragen in handen van de apothekers. Apothekers kijken ook of bepaalde medicijnen wel bij elkaar gebruikt kunnen worden en als dat niet zo is welk alternatief er dan is. Er gaat dan bij hen een belletje af dat er iets niet klopt of kan. Mijn apotheek is er dan ook voor om zo min mogelijk medicijnen te slikken als dit niet strikt noodzakelijk is. Bovendien kan het best eens zo zijn dat je je beter gaat voelen bij minder medicijngebruik als de medicijnen niet strikt noodzakelijk gebruikt dienen te worden of als medicijnen in combinatie niet met elkaar kunnen zodat we weer andere problemen krijgen. Daarnaast houdt mijn apotheek een goed contact met de huisarts en de behandelend specialist.
Kortom raadpleeg altijd de apotheker over uw medicijngebruik en let op dat we niet meer slikken dat strikt noodzakelijk. Ook mijn apotheker maakt graag omzet maar niet als het niet noodzakelijk is. Dat scheelt trouwens ook weer in de zorgkosten want in medicijn gebruik gaat veel geld om.
al heel lang weet ik dat paracetamol geen enkel effect heeft bij mij. Na mijn heupoperaties moest ik er 5 x 2 per dag slikken voor de “spiegel”. Nou ik kon net zo goed niks slikken, geen enkel effect.
Ooit is mij verteld dat paracetamol op militairen is getest. Mannen dus.
Al een tijdje slik ik bij nu bij klachten APC. En dat helpt mij prima.
Dus dames geen resultaat met paracetamol ??
Probeer APC. Toen ik dat laatst tegen iemand zei, kreeg ik een huh? reactie.
APC staat voor
Aspirine
Paracetamol
Cafeïne.
Hoop dat dit een goede tip is.
Mieske Slik