Verhoogde bloeddruk

De eerste week van januari zit er alweer op en voor veel mensen geldt waarschijnlijk dat hun goede voornemens zelfs die eerste week niet hebben overleefd: niet meer roken, drinken, te veel en te vet eten, het blijft moeilijk om dat vol te houden. Voor onze bloeddruk zou dat alleen wel veel beter zijn.

Veelvoorkomende aandoening

Verhoogde bloeddruk oftewel hypertensie is een veel voorkomende aandoening, ongeveer 1 op de 4 Nederlanders lijdt daaraan, en boven de 60 jaar is dat zelfs 1 op de 2. Van een verhoogde bloeddruk merkt u vaak niets, u ‘voelt’ het niet en er zijn geen duidelijke symptomen. Maar op de langere termijn is verhoogde bloeddruk wel degelijk schadelijk voor uw lichaam. Het is één van de risicofactoren voor hart- en vaatziekten.

Systolische en diastolische bloeddruk

Onze hartspier trekt zo’n 60 tot 100 keer per minuut samen en hierdoor wordt het bloed continu door de bloedvaten gepompt. Wanneer het hart samenknijpt wordt het bloed de slagaders ingepompt en stijgt de bloeddruk: dit wordt ook wel bovendruk of systolische bloeddruk genoemd. Als het hart zich tussen 2 samentrekkingen ontspant, vult het hart zich weer met bloed en daardoor daalt de druk in de slagaders. Dit wordt onderdruk of diastolische druk genoemd. Als de bloeddruk normaal is, is de bovendruk zo’n 130 mmHg en de onderdruk 85 mmHg. Een bovendruk van hoger dan 140 en een onderdruk van hoger dan 90 wordt in het algemeen als verhoogde bloeddruk beschouwd.

Symptomen bij extreem verhoogde bloeddruk

Bij iemand met verhoogde bloeddruk is de druk op de vaatwanden dus hoger dan normaal en daardoor kunnen die wanden op termijn beschadigd raken en ook minder flexibel worden. Dan hebben we het over slagaderverkalking of atherosclerose. De beschadigingen veroorzaken een ontstekingsreactie waardoor de vaatwand verdikt. De vernauwing die zo ontstaat maakt dat het bloed moeilijker naar het achterliggende weefsel kan stromen. Dat kan klachten geven, want de organen in ons lichaam hebben wel zuurstof nodig. Ook kunnen in de wand scheurtjes optreden, waarna er bloedstolsels op ontstaan, vergelijkbaar met een korstje op een wond. Zulke stolsels kunnen losraken en verderop vastlopen en een ader afsluiten. Het gevolg is een hersen- of hartinfarct. Alleen bij extreem verhoogde bloeddruk zijn er wel symptomen, zoals duizeligheid, hoofdpijn, kortademigheid, rusteloosheid en oogklachten. Maar dan is de schade dus vaak al ontstaan.

Regelmatig controleren

Om er op tijd bij te zijn moet de bloeddruk gemeten worden. Mensen die extra risico lopen doen er verstandig aan om hun bloeddruk regelmatig te laten controleren. Dat geldt voor mensen met diabetes, met een te hoog cholesterolgehalte of bij wie hart- en vaatziekten in de familie voorkomen. De bloeddruk kan gedurende de dag schommelen, ook bij gezonde mensen. In de ochtend en avond is de bloeddruk vaak wat lager en door lichamelijke activiteit, emoties, praten en bijvoorbeeld een kopje koffie kan hij juist stijgen. Ook medicijnen kunnen van invloed zijn. Daarom zullen artsen na één meting nooit meteen over een verhoogde bloeddruk spreken; dat kan pas wanneer de bloeddruk op meerdere momenten over meerdere dagen gemeten is en daarbij gemiddeld te hoog uitkomt.

Zelf meten

U hóeft voor zo’n bloeddrukmeting niet per se naar de huisarts te gaan, het kan ook gewoon thuis. Thuis meten van de bloeddruk leidt zelfs tot betere resultaten. Veel mensen lijden aan ‘het wittejassensyndroom’, waardoor ze in de spreekkamer van de dokter nerveuzer zijn dan normaal. Die stress verhoogt de bloeddruk en er zitten ook vaker schommelingen tussen de verschillende huisartsbezoeken. Die variabele bloeddruk maakt het lastiger om de medicatie juist in te stellen. Daarnaast is het wanneer je eenmaal medicijnen gebruikt tegen verhoogde bloeddruk thuis snel vast te stellen of ze ook daadwerkelijk werken. Onderzoek heeft uitgewezen dat de bloeddruk die thuis wordt gemeten gemiddeld zo’n 5 punten lager uitvalt, zowel boven- als onderdruk. Dat wil zeggen dat thuis hoger dan 135 bovendruk en hoger dan 85 onderdruk als verhoogde bloeddruk geldt.

Automatisch meten

Als u besluit om thuis zelf uw bloeddruk op te meten is het een goed idee om dat 5 dagen op rij ‘s ochtends tweemaal en ’s avonds nóg tweemaal met 2 minuten ertussen te doen. Na die 5 dagen zou u de resultaten met de huisarts kunnen bespreken om te bekijken of de bloeddruk in orde is en of de medicatie goed aanslaat. Als dat zo is, is éénmaal in de maand controleren voortaan voldoende. De huisarts besluit soms ook om de bloeddruk gedurende 24 uur automatisch te meten, ook ‘s nachts. Dat geeft soms betere informatie dan een enkele meting overdag. Ook is het soms zinvol om gedurende een half uur een aantal geautomatiseerde metingen te doen, liggend op de onderzoekbank in de huisartspraktijk.

Goede bloeddrukmeter

Bij het thuis meten zijn er wel een paar dingen waar u op moet letten: op de eerste plaats is het belangrijk een goede bloeddrukmeter aan te schaffen. Die kosten tussen de 70 en 200 euro en worden helaas niet vergoed. Verder is het beter om telkens dezelfde niet-dominante arm te gebruiken voor het meten: als u rechts bent, meet dan links. En het is ook belangrijk dat u een half uur voor de meting geen inspanning verricht, niet rookt, geen koffie drinkt en dat u onder de meting rechtop in een stoel zit met de voeten naast elkaar op de grond en de arm waaraan u meet ondersteund is. Schrik ook niet als u eens een flinke uitschieter meet, want dat kan gewoon gebeuren. Maar als de bovendruk bijvoorbeeld 180 zou zijn is het wél verstandig om direct contact op te nemen met de huisarts.

Risico voor ouderen

Naarmate u ouder wordt krijgt u meer kans op aderverkalking en dus een verhoogde bloeddruk. 55-plussers doen er daarom goed aan hier alert op te zijn. Maar tegelijk lijkt er bij ouderen iets bijzonders aan de hand te zijn wat verhoogde bloeddruk betreft. Verschillende onderzoeken hebben uitgewezen dat verhoogde bloeddruk weliswaar bij 55-plussers de gebruikelijke voorbode is voor lichamelijke narigheid, maar dat dit bij 75-plussers niet meer aangetoond kan worden. Bij 85-plussers is het zelfs andersom: die lijken gebaat te zijn bij een licht verhoogde bloeddruk, ook als die bijvoorbeeld meer dan 160 is en dan zelfs lánger te leven. Het is wel zo dat dit alleen geldt voor gezonde 85-plussers, niet voor ouderen die al hart- en vaatziekten hebben.

Wat is er aan een verhoogde bloeddruk te doen?

Soms is er een lichamelijke oorzaak voor verhoogde bloeddruk aan te wijzen. Bijvoorbeeld een ziekte van de bijnieren, een nierontsteking, of een vernauwing van de aorta of het slaapapneu-syndroom. Als er zoiets aan de hand is blijkt dat uit bloedonderzoek, urineonderzoek of een echo. Maar in 95 procent van de gevallen is er geen duidelijke medische oorzaak aan te wijzen, tenminste geen ziekte. De dokter kan dan met medicijnen de bloeddruk omlaag proberen te brengen. Daarvoor kan hij plastabletten voorschrijven, die vocht afvoeren waardoor de bloeddruk daalt. Ook kan hij bloedvat-verwijders geven, waardoor het hart minder hard hoeft te pompen en de bloeddruk eveneens daalt. Er zijn ook nog hartslag-vertragende bètablokkers, of calcium-antagonisten: die verwijden de bloedvaten en laten het hart minder hard pompen. Natuurlijk hebben veel van deze medicijnen wel wat bijwerkingen. De dokter zal daarom altijd en op de eerste plaats óók een gezondere leefstijl adviseren. Sinds dit jaar wordt een begeleiding door een leefstijlcoach betaald door de zorgverzekering. Dat wil zeggen minder zout en suiker gebruiken, minder rood vlees, meer vezels, voldoende groente en fruit, stoppen met roken, minderen met alcohol, minstens een half uur per dag stevig bewegen, afvallen bij overgewicht en stress vermijden.

Dokter Ted van Essen bespreekt dit onderwerp in Tijd voor MAX op dinsdag 8 januari 2019.

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 8 tot woensdag 9 januari 2019 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over verhoogde bloeddruk. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 9 januari 2019 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.