Vaccin tegen coronavirus: hoe maken ze dat? En is het echt klaar in het najaar?

Tientallen farmaceutische bedrijven over de hele wereld zijn druk bezig met het ontwikkelen van een vaccin tegen het coronavirus. De één zegt het nog sneller klaar te hebben dan de ander. Maar hoe snel is realistisch? En wat moet er allemaal gebeuren voordat zo’n vaccin daadwerkelijk toegediend kan worden?

Lang stappenplan

Een vaccin is er niet zomaar. Normaal gesproken duurt het jaren om er een te ontwikkelen. Dat heeft te maken met de stappen die genomen moeten worden voordat het klaar is voor gebruik. Viroloog Jeroen Kortekaas, verbonden aan de Universiteit Wageningen legt het kort uit op de website van de universiteit: “De klassieke manier om een vaccin te ontwikkelen is het virus op te kweken in het lab, het te inactiveren en vervolgens in te spuiten. Samen met een stofje dat het immuunsysteem activeert.”

Dieren

Alleen al het opkweken in een lab kan maanden in beslag nemen. Als er uiteindelijk een proefvaccin is, kan het getest worden op dieren die niet verwant zijn aan de mens. Ook dit duurt wel een aantal maanden. Daarna wordt het medicijn ingespoten bij dieren die dichter bij de mens staan; een fase die ook maanden duurt.

Veiligheid

Als de resultaten van de dierproeven positief zijn, zijn de wetenschappers er nog lang niet. “Dan moet je de volgende stap naar de veiligheid van het vaccin nog maken: de zuiverheid, de kwaliteit en de dosis voor de toediening. Je moet uitvinden hoe je het product kan opschalen van laboratoriumschaal naar grote bioreactoren. In welke vorm wil je en kan je de vaccins aanbieden? Vloeibaar? Gevriesdroogd?”, aldus Jan Groen, medisch microbioloog en CEO van het Instituut voor Translationele Vaccinologie, in gesprek met NU.nl.

Bij het testen van de veiligheid horen ook proeven op mensen. Dit testen neemt minimaal 8 maanden in beslag. Daarna moet het nog worden goedgekeurd door het College voor de Beoordeling van Geneesmiddelen, wat meestal ook een paar maanden duurt.

Andere werkwijze

Al met al gaat er dus behoorlijk wat tijd zitten in het ontwikkelen van een goed en veilig vaccin. Tenminste, onder normale omstandigheden. Iedereen is het erover eens dat de coronacrisis geen normale omstandigheden zijn, dus wordt er door sommige farmaceuten gekeken of het ook sneller kan. Zo voeren sommigen tests op mensen en dieren gelijktijdig uit om zo tijd te besparen.

Ook hebben Sanofi en GSK, 2 van de grootste vaccinbedrijven ter wereld, de handen in 1 geslagen. Zij gaan te werk volgens een andere beproefde methode dan hierboven is beschreven. MAX-huisarts Dokter Ted legt uit wat zij doen: “Sanofi heeft ervaring om met een zogenoemde recombinante technologie een specifiek stukje eiwit (in dit geval van het coronavirus) te produceren. Dat is de basis van het vaccin. GSK heeft ervaring met het toevoegen van een adjuvans, een hulpstof die de werking van het vaccin verbetert. Daarnaast probeert men op deze manier meer vaccin te produceren zodat meer mensen beschermd kunnen worden”. Volgens Sanofi en GSK kan het vaccin waaraan zij werken in de 2e helft van 2021 op grote schaal toegediend worden als alle benodigde klinische onderzoeken positief uitpakken.

Kan het sneller?

Er zijn ook wetenschappers die menen dat het veel sneller kan. Onderzoekers van de Britse Oxford universiteit menen dat zij een vaccin op het spoor zijn dat al in het najaar van 2020 veilig is voor veelvuldig gebruik. Inmiddels is professor Sarah Gilbert, die dit onderzoek leidt, hier al op teruggekomen. Tegen de Britse krant The Guardian zegt zij dat het najaar het meest gunstige scenario is, maar dat het nog lang niet zeker is dat deze doelstelling ook gehaald gaat worden.

2021

Ondanks alle inspanningen is het dus nog helemaal niet zeker wanneer het eerste vaccin tegen corona het levenslicht zal zien. Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, denkt dat het nog een tijdje kan duren. “Als het allemaal snel gaat, hebben we tegen de zomer of herfst volgend jaar een vaccin. Sneller kan helaas niet.”

(Bron: The Guardian. Nu.nl, RTL, dokter Ted, Sanofi, GSK, RIVM, WUR)