Tekenbeet

Teken zijn vervelende beestjes die de ziekte van Lyme kunnen overbrengen. Pas daarom goed op als u door hoog gras of het bos loopt.

Bloedmaaltijd

Teken zijn een soort spinnetjes, die vooral voorkomen in hoog gras en struikgewas. Teken leven van het bloed van gewervelde dieren. In hun korte tekenleven hebben ze 3 bloedmaaltijden nodig; als larve, nimfje en vervolgens als volwassen teek. Het is een misverstand dat teken vliegen. Ze kruipen juist door het gras of laten zich vallen vanaf een tak als er een dier of mens langs komt. Dan bijten ze zich vast op een warme plek met een wat dunnere huid, zoals de oksel of liezen. De teek hecht zich vast in de huid en zuigt zich vol met bloed. Na zo’n bloedmaaltijd, die enige uren tot een week duurt, laten ze zich weer vallen. Als de teek is geïnfecteerd met bacteriën van een eerdere gastheer zoals knaagdieren of reeën, dan kunnen de Lymebacteriën worden overgedragen op de mens.

Over het algemeen zijn teken actiever in de periode van maart tot en met juni. Een tweede piek vindt plaats tussen augustus en oktober. In de winter zijn er over het algemeen minder teken aanwezig in bossen en gras, maar door de toenemende zachte winters, komen ze ook dan steeds vaker voor. Het is verstandig om het lichaam na iedere wandeling het lichaam te controleren op teken.

Symptomen ziekte van Lyme

In Nederland komt de ziekte van Lyme steeds vaker voor. De klimaatverandering is gunstig voor de teek, hierdoor zijn ze vaker actief en daarmee neemt het risico op de ziekte van Lyme verder toe. Per jaar gaan zo’n 70.000 mensen naar de huisarts met een tekenbeet, maar waarschijnlijk worden wel 10 keer zoveel mensen door een teek gebeten, maar verwijderen deze zelf. Ongeveer 17.000 mensen krijgen per jaar de ziekte van Lyme. Naar schatting veroorzaakt een tekenbeet maar in 1-2% van de gevallen de ziekte van Lyme.

Vroege symptomen van de ziekte van Lyme zijn een rode ring/vlek op de plaats van de tekenbeet, dit noemen we erythema migrans. Vaak ontstaat na het verwijderen van de teek ook een rode plek waar de zuigmond heeft gezeten, zoals bij een muggensteek of een splinter. Dat geeft niet, dat ruimt het lichaam vanzelf op. Als er enkele weken later opnieuw een rode vlek ontstaat die langzaam ringvormig uitbreidt, ga dan direct naar de dokter. Dit kan een teken zijn van Lyme. Die rode vlek kan tot drie maanden na de tekenbeet ontstaan.

Soms geeft een beet griepachtige klachten zoals hoofdpijn, stijve nek, koorts, spierpijnen en vermoeidheid. Later kunnen diverse symptomen ontstaan. De ziekte kan leiden tot uitval van een zenuw, bijvoorbeeld in het gelaat of van een oogspier, maar ook tot hersenvliesontsteking, ontstoken gewrichten of ontsteking van het hart. Soms is de ziekte van Lyme aan te tonen met bloedonderzoek, maar dat is niet nodig als de verschijnselen duidelijk zijn.

Voorkomen

Blijf bij het wandelen in het bos op de paden. Trek lange mouwen en een lange broek aan en zet kinderen een petje op. De teken zitten nooit hoger dan 1,5 meter, dus precies op de hoogte van het kinderhoofd. En controleer bij thuiskomst het lichaam goed, ook op die verborgen plekken en bij kinderen in het haar. Een teek graaft zich de eerste dag in in de huid en is dan nog gemakkelijk te verwijderen met een speciale pincet.

1 op de 5 teken draagt de ziekmakende bacteriën in het darmkanaal. Als de teek binnen 24 uur is verwijderd, is het onwaarschijnlijk dat die bacteriën worden overgedragen naar de mens. Als dat toch gebeurt, kun de Ziekte van Lyme optreden. Dit is een infectieziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Deze is ontdekt door meneer Burgdorfer in 1981, nog niet zo lang geleden dus.

Behandeling

Verwijder de teek zo snel mogelijk, liefst binnen 24 uur. Gebruik een tekentang of tekenpincet. Kleine teken en volgezogen teken zijn vaak lastig te verwijderen. Probeer de teek in ieder geval zo dicht mogelijk op de huid (bij de kop) beet te pakken en niet in het lichaam van de teek te knijpen, want dan worden de bacteriën juist in de huid geperst. Trek met een tekenverwijderaar de teek voorzichtig recht uit de huid. Irriteer de teek niet met olie, alcohol of vuur, dit verhoogt de kans op besmetting! Desinfecteer het bijtwondje na verwijdering van de teek met alcohol 70 procent of met jodium. Noteer de datum in de agenda. Als de teek langer dan 24 uur heeft vastgezeten, kan preventief antibiotica genomen worden. Dat kan nog de eerste paar dagen. Wanneer een rode ring optreedt, is een antibioticakuur van 14 dagen meestal voldoende om de ziekte te genezen.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 3 september 2013 en op 7 april 2009.