Stoma

Een stoma is een alternatieve manier om afvalstoffen het lichaam te laten verlaten als dat op de normale manier niet meer kan. Maar hoe werkt een stoma precies? Dokter Ted van Essen legt uit. 

Soorten stoma’s

Een stoma kan in principe op iedere lichaamsholte worden aangebracht. Van de luchtpijn tot de galblaas. De meest voorkomende locaties zijn de darmen en de urineleiders. Bij darmkanker wordt vaak een deel van de dikke darm of endeldarm verwijderd. Daardoor kan de ontlasting het lichaam niet meer via de anus het lichaam verlaten. Een stoma vangt dit op. Darmkanker is niet de enige reden waarom een stoma nodig kan zijn. Ook bij de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa en poliepen is soms een stoma nodig. Bij een geboorteafwijking als een open ruggetje is een colostoma of ileostoma soms de enige oplossing. Bij een colostoma wordt het einde van het resterende deel van de darm via een opening in de buikwand naar buiten gehaald en omgestulpt en op de buik vastgehecht. Wordt de hele dikke darm verwijderd dan wordt het laatste stukje van de dunnen darm naar buiten gehaald, dat heet een ileostoma. Op het naar buiten stekende stukje darm wordt een zakje geplaatst waar de ontlasting in op wordt gevangen. Een stoma kan ook tijdelijk zijn, bijvoorbeeld om na een darmoperatie de darm even wat rust te geven. Een urostoma wordt aangebracht wanneer de blaas is verwijderd.

Hoe gaat het in zijn werk?

Het opbangzakje van de stoma bestaat meestal uit 2 delen. Eerst wordt eerst een zelfklevende plaat of plak aangebracht die precies om de darmuitstulping past. Er bestaan 2 soorten systemen. Het eendelig systeem, hierbij zit de huidplaat en het zakje aan elkaar vast. Bij het tweedelig systeem zijn de plaat en zakjes afzonderlijk te wisselen. Het eendelig systeem vervangt u dagelijks (ileostoma) of 2-3 keer per dag (colostoma). Bij het tweedelig systeem vervangt u 3 keer in de week de plak en dagelijks het zakje. Het zakje is van huidvriendelijk materiaal, heeft een geurfilter en is lekvrij. De huid rond de stoma moet goed worden schoongemaakt en verzorgd. Zeker bij een ileostoma die op de dunne darm is aangesloten. De ontlasting mag niet in contact komen met de huid, want de dunne darm bevat verteringsenzymen en zuren die de huid kunnen irriteren. De ontlasting bij een ileostoma is vaak ook waterdun. Bij een colostoma is de samenstelling van de ontlasting meer normaal. Wat goed is om te weten is dat het in beide gevallen niet meer mogelijk is om de ontlasting op te houden. Een stoma heeft geen sluitspier, dus daar heeft u geen controle over. Let op: het darmweefsel van de stoma bevat heel veel bloedvaatjes waardoor het bij het schoonmaken weleens een beetje kan gaan bloeden. Dit is normaal en niet ernstig.

Bij een urostoma is dit ook het geval. De urine blijft de hele dag doorlopen. Aan de urostoma-zakjes zit een kraantje aan de onderkant zodat u het zakje een paar keer per dag kunt legen. In plaats van een urostoma wordt er soms een soort kunstblaas gemaakt van een darmlis onder de buikhuid. Dan hoeft u geen zakje te dragen, maar kunt u de urine met een katheter aftappen.

Plaatsbepaling

Waar de stoma komt wordt bepaald door de plaats van het beschadigde deel van de darm. Bij een colostoma zit de stoma vaak links onder op de buik. Een ileostoma zit meestal rechts onder op de buik. Dat geld ook voor een urostoma. De beste plek wordt vóór de operatie samen met de chirurg en een stomaverpleegkundige overlegd met de patiënt. Er wordt ook gekeken naar de vorm van de buik, plooien, uitstekende botten etc. Het is namelijk van belang dat de stoma op een glad huidoppervlak wordt aangelegd en dat u er zelf goed bij kunt om de opvangzakjes te verwisselen. Maar ook wordt als het kan rekening gehouden met dagelijkse bezigheden en de kleding die de patiënt doorgaans draagt.

De patiënt wordt van te voren goed voorbereid op de operatie. Voor veel mensen is een stoma niet alleen lichamelijk maar ook psychisch heel ingrijpend. Ze hebben veel vragen en zijn erg onzeker, bijvoorbeeld over of anderen er iets van zien, of horen of ruiken, en of ze alles wel mogen blijven eten. Het krijgen van een stoma roept ook praktische problemen op als het vele afval, dragen van autogordels, badkleding, douchen, etc. U kunt met al deze vragen altijd bij de stomaverpleegkundige terecht.

Stoma en voeding

Over het algemeen is er bij een colostoma geen echt dieet nodig. Wel zijn er bepaalde voedingsmiddelen die voor meer gasvorming zorgen, waardoor het opvangzakje opzwelt. Hoewel het zakje een geurfilter heeft en deze gassen dus in principe niet voor stank zullen zorgen, kan het toch een onprettig gevoel geven. Het kan ook voor wat geluiden zorgen, wat mensen gênant vinden. Gasvormende voedingsmiddelen zijn onder andere koolsoorten, prei, ui, eieren, peulvruchten en koolzuurhoudende dranken. Champignons, asperges, citrusfruit, mais, noten en taai vlees kunnen nog weleens voor verstopping zorgen. Aanbevolen wordt dan ook om goed te kauwen, genoeg te drinken en voldoende voedingsvezels te eten.

Bij een ileostoma ligt het anders. Bij de ontlasting gaat veel vocht en zout verloren. Bij diarree, koorts, transpiratie en warme weersomstandigheden is het erg belangrijk om die tekorten aan te vullen. Behalve 2 tot 2,5 liter vocht per dag is het dan goed om extra zout toe te voegen aan het eten.

Altijd goed voorbereid op pad

Vaak ervaren mensen, nadat ze aan de gedachte gewend zijn, dan ook een grote verbetering van de kwaliteit van leven als ze de stoma hebben. Voorheen hadden ze door hun aandoening soms veel pijn in hun ingewanden en daardoor veel problemen met eten, en dat is nu voorbij. Ook andere activiteiten die eerder lastig waren, zoals reizen en sporten, kunnen weer. Natuurlijk wel met een goede voorbereiding en voldoende reservezakjes. Alleen contactsporten zoals boksen, worstelen of rugby worden afgeraden.

Dit onderwerp wordt behandeld in Tijd voor MAX en Tijd voor MAX Radio op dinsdag 18 april 2017.

—

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 18 april 2017 tot en met woensdag 19 april 2017 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over de stoma. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 10 april 10.00 uur mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.