Speekselklieren
Onze speekselklieren produceren, bij gezonde volwassenen, ongeveer 1 liter speeksel per dag. Dat speeksel heeft veel functies en speelt een belangrijke rol bij het proeven van ons eten en drinken. Maar er kan ook wel eens iets fout gaan en de klieren kunnen ontsteken. Hoe ontstaat zo’n ontsteking en is er iets aan te doen? Dokter Ted van Essen geeft uitleg.
Functie speekselklieren
Ons speeksel heeft verschillende functies. Zo zorgt het voor een goede bevochtiging en smering van de slijmvliezen, waardoor we makkelijker kunnen praten, eten en slikken. Het zorgt tevens voor een goede reiniging van de mondholte zodat achter gebleven voedselresten worden afgevoerd. Daarnaast beschermt het de slijmvliezen tegen ontstekingen en de tanden tegen het ontstaan van cariës. En speeksel speelt een belangrijke rol bij het proeven van ons eten en drinken.
Verschillende soorten
We hebben 3 paar speekselklieren. 2 oorspeekselklieren, deze klieren liggen voor en onder het oor. 2 onderkaakspeekselklieren die onder en binnen de kaakhoek liggen. En als laatste hebben we nog 2 ondertongspeekselklieren. Deze klieren liggen in de mondbodem aan weerszijden van de tong. Naast deze grote speekselklieren zijn er nog honderden kleine speekselkliertjes verspreid onder het slijmvlies van het gehemelte, de lippen, de wangen en de tong.
Wat kan er mis gaan?
Normaal gesproken is dit een geoliede machine. Maar er kan ook wel eens iets fout gaan. In de Westerse wereld lijdt ongeveer 6-8 procent aan een vorm van monddroogheid. Bij mensen van boven de 50 komt dat zelfs bij 25 procent voor. Een droge mond, een verminderde speekselklierfunctie, kan het gevolg zijn van medicijngebruik, van een auto-immuunziekte zoals het syndroom van Sjörgen, of van bestraling in het mond-halsgebied. Maar ook spanning kan een droge mond opleveren.
Droge mond
Een droge mond is niet alleen vervelend, het brengt ook een risico met zich mee. Want de speekselklieren kunnen op deze manier ontstoken raken en dat is behoorlijk pijnlijk. Een speekselklierontsteking, sialoadenitits, wordt veroorzaakt door een bacterie of een virus. Een bekende virusinfectie van de oorspeekselklier is de bof. Deze erg besmettelijke kinderziekte wordt veroorzaakt door het bofvirus waarbij de dikke wang en hals, meestal aan 1 kant van het gezicht, optreedt met meestal koorts en pijn. Kinderen worden er tegen ingeënt, maar soms komt het nog bij studenten voor omdat de vaccinatie is uitgewerkt.
Bacterie
Verreweg de meeste speekselklierontstekingen worden veroorzaakt door een bacterie. Bacteriën krijgen meer kans door een verminderde uitscheiding van speeksel (waardoor de mond minder gereinigd wordt), of doordat de uitvoergang van de speekselklier geblokkeerd wordt door speekselstenen. Een ontsteking kan acuut zijn, dat wil zeggen dat hij plotseling ontstaat, of chronisch, dus dat hij een langzaam, slepend verloop heeft.
Speekselstenen
Speekselstenen bestaan uit kalk dat neerslaat op een zogenaamde kristallatiekern van afgestoten weefselcellen. Dit zijn dezelfde soort stenen die kunnen ontstaan in de galblaas of de urinewegen. Die steentjes kunnen enkele millimeters tot wel een paar centimeter groot worden. De meeste speekselstenen zitten in de onderkaakspeekselklier. Over het algemeen zitten ze in de uitvoergang van de speekselklier, waar ze vervolgens de uitscheiding van het speeksel blokkeren. Dat hoopt zich op en veroorzaakt pijn en zwelling, vooral voor, tijdens en kort na een maaltijd, want dan is de speekselproductie op z’n hoogst en ontstaat er stuwing. In dat opgesloten vocht kunnen zich ook gemakkelijk bacteriën ontwikkelen, die voor de echte ontsteking zorgen. Speekselstenen worden over het algemeen per toeval ontdekt. Vooral mensen van boven de 40 lopen kans om ze te krijgen.
Acuut of chronisch
Zowel in het geval van een acute als een chronische speekselklierontsteking wordt in eerste instantie afgewacht. Vaak wordt in een later stadium, als alles weer tot rust is gekomen, door een kaakchirurg een kijkoperatie uitgevoerd om de oorzaak op te sporen. Het kan gaan om een steentje, maar ook om een gezwel. Als dat zich niet in de afvoergang van de klier bevindt maar in de speekselklier zelf kan het nodig zijn de hele speekselklier te verwijderen. Als er een operatie aan de oorspeekselklier moet worden verricht kan dat wel wat risico’s met zich meebrengen, want op die plek loopt ook een belangrijke zenuw, de aangezichtszenuw oftewel nervus facialis, die zorgt voor de beweging van de aangezichtsspieren. Als deze zenuw wordt geraakt kan dit uitvalsverschijnselen tot gevolg hebben.
Dokter Ted van Essen behandelt dit onderwerp in Tijd voor MAX op dinsdag 27 maart 2018.
–
Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen
U kunt van dinsdag 27 maart tot woensdag 28 maart 2018 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over speekselklieren . Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 28 maart 2018 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.
U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.
Geef een reactie
U moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.
Beste dr. Ted, sinds een maand of 3 heb ik ‘s nachts last van een extreem droge mond. Ik wordt iedere 2 uur wel wakker en moet dan water drinken. Soms plakken zelfs mijn lippen op elkaar. Ik heb in 1995 een diagnose Sjögren gekregen maar een latere reumatoloog hield het op fybromyalgie en ik heb niet echt de indruk dat dit ineens verergerd is. Omdat ik erg allergisch ben voor allerlei bepaalde stoffen ( voornamelijk geur, smaak stoffen) heb ik een heel aangepast dieet zonder kruiden en specerijen en histamine arm. Ook drink ik al een jaar geen druppel alcohol meer. Volgens de allergoloog zijn mijn darmen en slijmvliezen lek en kan de droogheid van mijn mond daarmee te maken hebben. Omdat ik ook veel jeuk heb en vocht in de vingers is de allergie actief volgens hem. Als ik veel praat merk ik dat ik ook overdag wel last krijg van een droge mond. Zou het toch ook aan de speekselklieren kunnen liggen? Ik ben 66 jaar.
Het lijkt mij zeer voor de hand te liggen dat het toch met die Ziekte van Sjögren te maken heeft. Het is soms heel moeilijk om die diagnose vast te stellen, maar hoe langer de klachten duren, hoe duidelijker het vaak wordt. Misschien dat u toch nog eens goed moet laten uitzoeken welke oorzaak mogelijk is. Soms komt het ook van bepaalde medicijnen die u slikt.
Geachte dr. Ted, Ik heb juist heel veel last van speeksel, de hele dag door zeer irritant, Kan de oorzaak in het centrale zenuwgestel liggen. Heb n.l ook last van lichte dystonie. Mijn hoofd draait en gaat lichtelijk scheef staan wanneer ik in de spiegel kijk , Ook in bed voel ik dat mijn hoofd onrustig is. Niet altijd even sterk, maar wel hinderlijk, vooral bij de kapper, oogarts onderzoek netvlies en ook met pasfoto’s maken voor b.v. rijbewijs. Zelfs de opticien had het in de gaten en maakte mij er op attent.
Ik ken de symptomen van dystonie onvoldoende om met zekerheid te kunnen zeggen of de speekselvloed daarmee te maken heeft. Uw neuroloog zou daar meer over kunnen zeggen. Het zou ook kunnen zijn dat het niet de hoeveelheid speeksel is, maar dat het mindere slikken het verschijnsel veroorzaakt.
Goedemiddag,
Door gebruik van een medicijn heb ik een zeer droge mond en dus bijna geen speeksel. Als gevolg hiervan zijn door de vrijgekomen bacterieren mijn kiezen dusdanig aangetast dat deze bijna allemaal zijn verwijderd. Gelukkig zijn de tanden nog goed maar zie de toekomst angstig tegemoet.
Dat dit alles komt door de droge mond was mij niet bekend en denk dat het goed is dat hier meer aandacht aan wordt geschonken. Als ik de consequentie had geweten had ik misschien een ander medicijn kunnen vragen.
Is er een middel waardoor het speeksel terug komt want het is super vervelend.
Met vriendelijke groet,
Mariena Serné
Xerostomie of een droge mond is inderdaad heel vervelend en leidt gemakkelijk tot ontstekingen. Vaak helpt stoppen met de veroorzakende medicijnen wel. Soms is het nodig om kunstspeeksel te gebruiken. Uw tandarts of kaakchirurg kan daarbij adviseren.
Geachte dr. van Essen,
Ik heb nu al ruim een jaar lang van een soort brok in mijn keel gevoel. Heb veel stress gehad de afgelopen jaren maar heb nu sinds een aantal maanden opgezwollen klieren onder mijn kaak. Ik heb ook last van een droge keel mn ‘s nachts en nu sinds een paar dagen pijn bij het slikken. Ik voel me niet optimaal maar ook niet ziek genoeg. De huisarts denkt dat het door stress komt maar eigenlijk worden alle klachten die ik heb op die hoop gegooid. Ik gebruik zo nu en dan medicatie om tot rust te komen en ik slik een slaappil al langere tijd. Die opgezwollen klieren geven mij wel zorgen. Ik heb bloed laten prikken maar had geen verhoogde BSE. Wel had ik een foliumzuur tekort en ik heb schijnbaar een niet actieve Pfeiffer in mijn bloed maar dat was normaal vlg de huisarts. Vind u dat ik een kno arts moet raadplegen hiervoor of is dit overbodig. Bedankt voor uw advies. Mvg
Dat zijn vervelende klachten. Goed om dat met uw huisarts te bespreken, want zoiets kun je echt niet oplossen vanachter de computer. Stress kan een oorzaak zijn, maar misschien spelen er andere dingen. Slaappillen helpen meestal niet.
Dr Ted. Ik heb iedere nacht meerdere keren last van een droge mond. Ik stik dan bijna. Dus ga ik drinken . Kan dit komen door medicijngebruik?ik ben 80 en Ik heb Diabetes 2 en gebruik daarvoor Gliclazide Retard Mylan. Of kan het in m,n speekselklieren zitten. Ik ga iedere drie maanden naar de Diabetes verpleegkundige maar die reageert er weinig op.
P. De Winde
Dat klinkt inderdaad als een gebrek aan speeksel. Natuurlijk zou de diabetes kunnen bijdragen, maar als die goed geregeld is, lijkt mij speekselgebrek de oorzaak. Komt op uw leeftijd bij één op de vier mensen voor. Wellicht iets om met uw tandarts te bespreken?
Ik heb vaak een beetje vers bloed bij mijn speeksel. Ben al bij de KNO arts geweest en onderzocht maar heeft niets kunnen doen op zijn gebied. Waar zou het bloed dan vandaan komen.
Bedankt.
Ik zou dan toch eerst een tandarts bezoeken. Als het bloed met slijm meekomt dat u ophoest, moet er wellicht naar uw longen gekeken worden?
Beste dokter Ted,
Sinds 8 maanden ben ik in behandeling bij een tandarts, vanwege een afgebroken voortand in mijn bovengebit.
Eerst zijn er voorbereidingen getroffen voor een implantaat, maar door onvoldoende botopbouw is daarna besloten een brug te plaatsen. In die tussentijd heb ik een tijdelijk gebitje gehad. Sinds een maand heb ik mijn brug.
Vanaf het moment van het gebitje en ook na het plaatsen van mijn brug heb ik last van overmatig speekselvorming.
Kunt u mij vertellen of hier een verband bestaat en zo ja gaat dit dan vanzelf weer over? Of kan er een andere oorzaak zijn en wat kan ik er aan doen.
Met vriendelijke groet,
Leo
Ik ken die bijwerking van een gebitje of een brug niet, maar uw tandarts kan u daar vast meer over vertellen.