Schildklier

De schildklier maakt onder andere het hormoon dat de stofwisseling in ons lichaam stimuleert. Maar waar zit het orgaan eigenlijk? En wat doet het nog meer?

Hormonen

De schildklier zit aan de voorkant van de hals net onder de adamsappel. De schildklier maakt het hormoon dat de stofwisseling in ons lichaam stimuleert. Voor het aanmaken van dat schildklierhormoon thyroxine hebben we jodium nodig. Maar dat zit onvoldoende in gewone voeding. Zodra er een te kort optreedt, kan de schildklier steeds groter worden, omdat de schildklier ondanks het gebrek toch probeert zo veel mogelijk hormoon te maken. Tijdens de Tweede Wereldoorlog leden veel mensen door jodiumgebrek aan dit zogenaamde struma of krop. Daarom werden bakkers vanaf 1942 verplicht om broodzout (met extra jodium) toe te voegen aan hun brood. In 2009 werd een te hoog jodiumgehalte vastgesteld en werd het zout vervangen door bakkerszout, wat minder jodium bevat.

Traagwerkende schildklier

Een traag werkende schildklier heet ook hypothyreoïdie. Alles werkt dan trager: de darmen waardoor men obstipatie krijgt; het hart waardoor de hartslag langzamer gaat. Men is kouwelijk en het haar groeit minder goed en kan zelfs deels uitvallen. Men wordt zwaarder, krijgt vaak een opgeblazen gezicht en de stem kan lager worden of wat krakerig. Dat verandert allemaal heel langzaam, maar wanneer men iemand een tijd niet heeft gezien valt dat opeens op. Een te traag werkende schildklier kan behandeld worden met schildklierhormonen. Dan gaat alles weer normaal werken. Het is geen levensbedreigende ziekte, maar men moet wel levenslang medicijnen blijven gebruiken.

Snel werkende schildklier

De verschijnselen van een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) zijn het tegenovergestelde van die bij een te langzaam werkende schildklier: afvallen, het warm hebben, een snelle hartslag, trillerig, zenuwachtig en diarree. Sommige patiënten krijgen ook last van de ogen, die worden boller en lijken uit te puilen. De behandeling is langdurig: eerst medicijnen om de schildklier stil te leggen en vervolgens medicijnen met hormonen om het tekort aan te vullen. Na een jaar is de ziekte vaak over. Maar soms komt het terug. Dan kan de arts de schildklier uitschakelen met radioactief jodium of een operatie. Op den duur kan dit juist weer leiden tot een te traag werkende schildklier. Een op de drie mensen die aan de schildklier is geopereerd of met radioactief jodium is behandeld, krijgt uiteindelijk last van een te traag werkende schildklier. Daarom is het belangrijk om zo nu en dan de schildklier te laten controleren.

Gevaar tekort aan schildklierhormoon

Tijdens de zwangerschap is er meer schildklierhormoon nodig en een gezonde schildklier maakt dat vanzelf aan. Het is belangrijk voor de gezondheid van de zwangere en voor de ontwikkeling van het ongeboren kind. De eerste 3 maanden maakt de ongeboren baby zelf nog geen schildklierhormoon aan en is het dus afhankelijk van de toevoer van de moeder via de placenta. Te weinig schildklierhormoon kan een ontwikkelingsstoornis veroorzaken, zoals een verlaagd IQ. Soms veroorzaakt het een miskraam. Ook te veel schildklierhormoon tijdens de zwangerschap kan schadelijk zijn. Dit geeft risico op groeivertraging en vroeggeboorte. Er is een kleine kans op een aanval van hoge koorts, hartkloppingen, misselijkheid, braken en diarree. De zwangere kan daarbij verward of zelfs in coma raken. Dit komt echter zelden voor. Zeven op de honderd vrouwen krijgen in het eerste jaar na de bevalling een schildklierontsteking. Eerst hebben ze een periode van hyperthyreoïdie, en vervolgens een periode van hypothyreoïdie. De ontsteking geneest vanzelf. Een kwart tot de helft van de vrouwen die dit krijgen, hebben in de jaren daarna een blijvende hypothyreoïdie.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 8 september 2015 en op 17 november 2009 en in KoffieMAX op 14 maart 2012.