Scheelzien
Scheelzien of loensen komt niet alleen bij kinderen maar ook onder ouderen voor. Bij ouderen kan scheelzien ontstaan wanneer de oogspieren niet goed werken.
Scheelkijken
Een oog heeft 6 spiertjes die alle kanten uit kunnen bewegen. Bij ouderen kan er een zenuw uitvallen, door bijvoorbeeld een herseninfarct, suikerziekte, een gezwel of zomaar door een virus. Hierdoor functioneren de oogspieren niet meer. Er zijn 3 verschillende hersenzenuwen die de oogspieren aansturen en afhankelijk van de zenuw kan het oog dan niet meer naar binnen of naar buiten draaien. Ook een oogspierziekte zoals bij schildklierafwijkingen of myasthenia gravis, kunnen een oorzaak zijn. Of door een ongeval, bijvoorbeeld een tennisbal op het oog.
Scheel kijken en loensen is hetzelfde. Eigenlijk is het heel bijzonder dat we niet allemaal scheel kijken. In elk oog wordt door de ooglens een plaatje van de buitenwereld geprojecteerd op het netvlies. Via de oogzenuw wordt dat naar de hersenen getransporteerd en daar worden die beelden over elkaar gelegd. De hersenen sturen de oogspieren zo aan dat er één plaatje ontstaat. Dat ziet er van voren dus uit als een rechte oogstand.
Oorzaak
Scheel kijken is vaak een familiaire kwestie. 2 tot 5% van de kinderen heeft er last van. Er zijn twee oorzaken waardoor kinderen gaan scheelzien of een lui oog krijgen. Soms is de lens van een van de ogen niet goed en ziet dat oog dus niet scherp. Dat merk je niet als kind, daarom wordt dat op het consultatiebureau altijd onderzocht. In de hersenen lukt het dan niet om het onscherpe beeld precies over het scherpe beeld van het andere oog te leggen. Onder de acht jaar, lukt dat en schakelen de hersenen dat mindere oog uit. Het gaat daardoor steeds minder zien en uiteindelijk doet het niet meer mee. Dat heet dan een lui oog. Na het achtste levensjaar herstelt dat nooit meer.
De andere oorzaak is een scheefstand van de ogen. Het lukt de hersenen dan niet om de twee beelden over elkaar heen te krijgen en ook dan schakelen de hersenen één oog uit. Kinderen houden het hoofd dan scheef of dekken met een hand een oog af. Als het scheelzien na het 8e levensjaar ontstaat, dan kunnen de hersenen niet meer één van de ogen uitschakelen. Men ziet dan twee beelden naast of boven elkaar: dubbelbeelden. Dat is lastig en vermoeiend en geeft soms hoofdpijn. Sommige mensen proberen het op te heffen door het hoofd wat scheef te houden of om één oog dicht te knijpen.
Behandeling
Bij jonge kinderen gebeurt dat door een oog af te plakken. De oogarts plakt het goede oog af, waardoor het slechte oog wordt gedwongen te gaan kijken. Soms is het nodig ook een bril te dragen om dat slechte oog echt scherp te laten zien. Start daar het liefst zo vroeg mogelijk mee, want dan is de kans op herstel het grootste.
Op oudere leeftijd kan een lui oog niet meer herstellen. Men moet het dan altijd met één oog doen. Dat is lastig, want met één oog kan geen diepte ingeschat worden. Struikelen of ergens naast grijpen is dan een gevolg. Als het niet lukt de ogen gelijk te krijgen, kan een operatie nodig zijn. De oogspier wordt dan wat ingekort of iets verplaats, waardoor de ogen weer recht staan.
Bril
Soms is er sprake van zogenaamd latent scheelzien. Dan lukt het de hersenen maar net om de beelden over elkaar heen te projecteren. Bij vermoeidheid lukt dat dan niet en gaat een oog wat afdwalen waardoor dubbelzien ontstaat. Soms is dat op te lossen door een bril met een prisma of met oefeningen voor de oogspieren.
Als ouderen plotseling dubbelbeelden gaan zien, moet men altijd op zoek gaan naar de oorzaak. Overleg eventueel met de huisarts. Wanneer men met één oog dubbelbeelden ziet, dan is er wat met dat oog aan de hand. Dat kan bijvoorbeeld een beginnende netvliesloslating, een verschoven lens of een hoornvliesafwijking zijn. Ziet u dubbel terwijl u het andere oog afdekt, neem dan zo snel mogelijk contact op met de huisarts. Hoe sneller de start van de behandeling, hoe beter.
Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 9 oktober 2012.