Ruiken

Ruiken is, naast proeven, horen, zien en voelen, 1 van de 5zintuigen. Ruim 250.000 mensen in Nederland kunnen niets ruiken. Huisarts Ted van Essen vertelt over het belang van ruiken en het effect van het niet kunnen ruiken.

Geur beïnvloedt ons dagelijks leven

Ruiken is naast proeven, horen, zien en voelen een van de vijf zintuigen. Niet kunnen ruiken valt niet direct op. Het is erg lastig in het dagelijks leven. U ruikt niet of iets aanbrandt is, of er een gaslucht hangt en of het eten misschien bedorven is. Ook niet of u een vervelende lichaamsgeur hebt of te veel parfum op hebt gedaan. Maar het heeft invloed op veel meer. De fijne kant aan geur ontgaat u ook. U kunt niet genieten van de heerlijke geur van parfum, vers gebakken brood of net gemaaid.

Niet ruiken vermindert de smaak

Met onze mond proeven we de 5 basis smaken: zoet, zuur, zout, bitter en umami (bouillonachtig, wat veel in smaakversterkers wordt gebruikt). Wanneer u niet kunt ruiken dan proeft u slechts die basissmaken en dat is erg saai.  Onze reuk bepaalt of iets lekker smaakt. Mensen die niet kunnen ruiken genieten dus veel minder van eten.  Om de smaakbeleving te bevorderen kunt u het eten er extra lekker uit laten zien of werken met structuren zodat het een fijne sensatie in de mond geeft. Joke Boon heeft een boek geschreven met recepten die andere zintuigen prikkelen als  uw reuk het laat afweten (ISBN 9789021548968).

Oorzaak verdwijnen van de reuk

We ruiken met onze neus, maar slechts met een klein deel ervan. Wanneer we iets onder onze neus houden ruiken we het pas echt als we de geur opsnuiven. Het reukorgaan zit helemaal bovenin de neus en is maar 5 cm2 groot. Eigenlijk is het een stukje van de hersenen dat met fijne zenuwen aan de hersenen vast zit. Die zenuwen lopen door de schedel heen. Bij een val of een harde klap op het hoofd kunnen de hersenen iets verschuiven ten opzichte van het schedelbot en dan kunnen die dunne draadjes gemakkelijk afscheuren. Dus vaak is niet kunnen ruiken veroorzaakt door een ongeval. Maar ook een forse griep of verkoudheid kan het reukslijmvlies uitschakelen. Of de vorming van neuspoliepen of een bijholteontsteking kunnen het veroorzaken. Er zijn ook medicijnen die een veranderende reuk als bijwerking hebben. Tijdens de zwangerschap verandert de reuk (en smaak) ook. Bij sommige mensen is het aangeboren of erfelijk.

Anosmie

Alle zintuigen hebben te lijden onder veroudering. Zo kan het reukvermogen ook achteruitgaan met het ouder worden. Het kan zelfs een voorbode zijn van dementie en bij de ziekte van Parkinson ruikt men ook minder. Bij een forse depressie worden geuren ook minder goed waargenomen. Helemaal niet meer kunnen ruiken heet anosmie. Maar als het wat minder wordt noemen we dat hyposmie. Bij hyperosmie ruikt u juist meer dan een ander; bij parosmie ruikt een bepaalde geur ineens heel anders. En bij kakosmie ruikt alles smerig.

Behandeling

Het verdwijnen van de geur of helemaal wegvallen daarvan is niet te voorkomen. Als het is ontstaan na een griep, dan kan het in de loop van een jaar nog wel herstellen. Als die zenuwtjes zijn afgescheurd, dan herstelt dat niet meer. Ze zijn niet meer aan elkaar vast te hechten, daarvoor zijn ze te klein. Hoe vervelend ook, maar u zult ermee moeten leren leven en de nodige voorzorgsmaatregelen nemen. Brandmelders en gasmelders zijn dan een hulpmiddel om gevaarlijke situaties te voorkomen. En als u minder ruikt besteed dan meer aandacht aan andere dingen als hoe het eruit ziet en hoe het aanvoelt.

Dit onderwerp is behandeld in  Tijd voor MAX op 8 februari 2011.