Praktische zaken rondom euthanasie: zo maakt u uw wensen kenbaar

Van 12 tot en met 18 februari 2022 is het de week van de euthanasie. Dit jaar staat het gesprek met arts en naasten centraal. Wat kunt u vooraf regelen en hoe bespreekt u uw wensen met uw arts en naasten?

Ondraaglijk en uitzichtloos lijden leidt in Nederland jaarlijks bij zo’n 6.000 mensen tot euthanasie. Daar is een uitgebreide procedure aan vooraf gegaan. Waarbij het begint met nadenken over de mogelijkheden en hierover te praten met huisarts en naasten. Het helpt daarbij als u weet wat er kan en mag en hoe u een euthanasieverzoek opstelt.

Wanneer is euthanasie toegestaan?

In Nederland is het strafbaar om een einde te maken aan iemands leven. In de euthanasiewet staan de voorwaarden waar een arts zich aan moet houden om niet strafbaar te zijn. Om euthanasie te mogen verlenen moet de arts zich houden aan 6 zorgvuldigheidseisen:

• 1: ervan overtuigd zijn dat er sprake is van een vrijwillig en weloverwogen verzoek van de patiënt.
• 2: ervan overtuigd zijn dat er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden van de patiënt.
• 3: de patiënt informeren over de situatie waarin deze zich bevindt en over diens vooruitzichten.
• 4: met de patiënt tot de overtuiging komen dat er voor de situatie waarin deze zich bevindt geen redelijke andere oplossing is.
• 5: ten minste 1 andere, onafhankelijke arts raadplegen, die de patiënt ziet en schriftelijk zijn oordeel geeft over de zorgvuldigheidseisen, bedoeld in de onderdelen 1 tot en met 4.
• 6: de levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding op medisch zorgvuldige wijze uitvoeren.

2 vormen van zelfgekozen levensbeëindiging

Een patiënt die zelfgekozen levensbeëindiging wenst kan kiezen uit 2 vormen van euthanasie. De arts kan een middel toedienen waardoor een patiënt overlijdt. Dit heet officieel: levensbeëindiging op verzoek. Of hij kan de patiënt een middel geven, wat de patiënt vervolgens zelf inneemt en waardoor diegenbe overlijdt. Dit laatste heet: hulp bij zelfdoding.

Wie komt er in aanmerking voor euthanasie?

Alleen als iemand lijdt door een medische oorzaak is euthanasie volgens de wet toegestaan. In de meeste gevallen wordt het verleend aan mensen met kanker in hun stervensfase. Daarnaast vooral aan mensen met chronische ziekten en met hart- en vaataandoeningen. Er zijn ook mensen voor wie het moeilijker is om het te realiseren, terwijl zij er eigenlijk wel voor in aanmerking komen. Zoals mensen met dementie, met psychiatrische aandoeningen, die lijden als gevolg van ouderdomsklachten en minderjarigen. De euthanasiewet biedt ruimte voor euthanasie bij dementie, maar in de praktijk betekent dat niet dat iedereen met een verzoek om levensbeëindiging ook wordt geholpen. Bij ouderdomsklachten moet het gaan om dusdanige klachten dat er sprake is van lijden. Dit lijden wordt vaak veroorzaakt door het verlies van regie over het leven, het wegvallen van een sociaal netwerk en het verlies van doel en zingeving. In combinatie kunnen dit soort factoren ervoor zorgen dat iemand ondraaglijk lijdt.

Hoe kunt u uw wensen kenbaar maken?

Het is verstandig uw wensen op tijd kenbaar te maken. Het voorkomt dat u hierover beslissingen moet nemen terwijl u angstig bent, pijn heeft of niet genoeg energie meer heeft. Ga met uw huisarts, familieleden of naasten in gesprek over uw wensen bij ernstige ziekten of overlijden. In ieders leven kan er een moment komen waarop artsen u niet meer kunnen genezen. Dan is het voor alle partijen goed om te weten wat uw wensen zijn. Door het gesprek op tijd te voeren voorkomt u dat het ineens te laat is. Bijvoorbeeld als u een zware beroerte krijgt, of een hartstilstand, of door een ongeluk in coma raakt. Dan is het vaak niet meer mogelijk om te laten weten wat u wel en niet wilt. Het bereidt ernaast mensen in uw omgeving beter voor. Is het binnen uw familie een taboe of is iemand het er niet mee eens, dan kunt u hierover tijdig met hen in gesprek gaan. Zij kunnen uw keuze wettelijk niet tegenhouden, maar het kan beide partijen wel helpen om er vooraf over te praten.

Lees ook: Maak de dood bespreekbaar, want een onvolledig afscheid leidt tot extra verdriet

Gesprek met de huisarts

In een gesprek met uw huisarts kunt u uw wensen en grenzen aangeven. Neem er de tijd voor om uw laatste levensfase met uw huisarts te bespreken. Vraag er een dubbel consult voor aan en neem eventueel iemand mee. Bent u ziek, dan kan uw huisarts u informeren over het verloop van de ziekte, de behandeling en wat u kunt verwachten. U kunt aangeven waar u vooral tegenop ziet. Voor welk lijden bent u bang en wat wilt u beslist niet meemaken? Uw huisarts kan u vertellen wat de mogelijkheden zijn op het gebied van palliatieve zorg, zorg voor kwaliteit van leven. Van het gesprek worden aantekeningen gemaakt die in uw dossier worden opgenomen. Zo kunnen ook andere behandelaars, zoals artsen op de huisartsenpost of specialisten in het ziekenhuis deze informatie inzien. Bekijk ook wat dokter Ted hierover vertelt.

Wilsverklaring over euthanasie

U kunt een euthanasieverzoek opnemen in een wilsverklaring. Hierin beschrijft u uw wensen voor wat betreft de medische zorg in uw laatste levensfase en kunt u aangeven dat u in bepaalde situaties euthanasie wilt. Dit kunt u ook al doen als u nog gezond bent. U kunt er ook in aangeven wie medische beslissingen mag nemen wanneer u dat zelf niet meer kunt. Diegene is dan namens u gemachtigde. Heeft u een wilsverklaring opgesteld, dan kunt u uw huisarts vragen een kopie daarvan bij uw medisch dossier te voegen. Geen enkele arts is overigens verplicht om mee te werken aan levensbeëindiging. Het is geen plicht van de arts en geen recht van de patiënt. Bij wijzigingen in de situatie is het belangrijk de wilsverklaring actueel te houden. In de praktijk blijkt een wilsverklaring voor euthanasie namelijk vaak nutteloos als hij jaren geleden is opgesteld en in de tussentijd niet meer is geactualiseerd.

Digitale lezing

Via de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) is tijdens de week van de euthanasie gratis voor leden en niet-leden de digitale lezing Als ik zover ben… wie helpt mij dan? te volgen. Tijdens de lezing wordt ingegaan op vragen als wat er kan en mag, wat u nu zelf al kunt doen, hoe u wilsverklaringen opstelt, hoe u een euthanasieverzoek bij uw arts neerlegt en hoe u dit met uw arts én naasten bespreekt.

(Bron: NVVE.nl, Margriet, archief)