Medicijngebruik
Ouderen gebruiken vaak meerdere medicijnen tegelijk. Kan dat kwaad? En hoe voorkomt u complicaties
Richtlijnen
Veel ouderen gebruiken meerdere medicijnen per dag. Voor iedere ziekte bestaat een andere richtlijn. Bij meerdere ziektes worden die richtlijnen soms allemaal toegepast. Gevolg is steeds meer medicijnen. We weten veel over de effecten van die medicijnen afzonderlijk, maar soms weinig over de combinaties. En vaak weten we hoe goed ze werken bij jongeren maar niet of ze ook zo werken bij ouderen.
Voor diabetes, hoge bloeddruk en cholesterol verhoging gebruikt men al snel meer dan 5 verschillende soorten medicijnen per dag. Soms komt daar nog een bloedverdunner bij, een pijnstiller en een maagbeschermer. Ouderen gebruiken vaak nog een slaaptablet, een antidepressivum, medicijnen voor de schildklier of tegen botontkalking. Voor chronische aandoeningen als COPD worden vaak ook verschillende medicijnen voorgeschreven. Kortom, het kan snel oplopen. Al deze medicijnen hebben ieder een eigen richtlijn.
Medicijnen getest op ouderen
Dokter Erna Beers verbonden aan het UMC Utrecht heeft daar onderzoek naar gedaan. De uitkomst van het onderzoek laat zien dat dit tegen valt. Een nieuw medicijn mag pas op de markt komen als het goed is getest in wetenschappelijk onderzoek. Het blijkt dat bij iets meer dan de helft van de onderzoeken naar nieuwe medicijnen ouderen inderdaad zijn opgenomen in het onderzoek. Maar in bijna de helft van de gevallen dus niet. Zo bleek dat een nieuw medicijn voor diabetes nauwelijks was getest op ouderen, terwijl diabetes juist op oudere leeftijd voorkomt. Ouderen mogen vaak niet meedoen met die onderzoeken of worden uitgesloten omdat ze meerdere kwalen tegelijk hebben. Terwijl dat nu juist de toekomstige gebruikers van die nieuwe medicijnen zijn. Daardoor is de beschikbare kennis over de effectiviteit en veiligheid van geneesmiddelen niet direct toepasbaar op oudere patiënten, terwijl zij wel de grootste gebruikersgroep zijn.
Verschillende werkingen
Het grote Capita longontstekingsvaccin onderzoek in het UMC Utrecht in 2008 is een goed voorbeeld. Longontsteking is voor ouderen een levensbedreigende aandoening. Het komt bij ouderen door verminderde weerstand veel voor en vooral met een chronische longziekte als COPD. Die longontsteking wordt vaak veroorzaakt door een bacterie, de pneumokok. Daartegen is een nieuw vaccin gemaakt en dat is in Nederland de afgelopen jaren op bijna 85.000 ouderen boven de 65 jaar getest. De deelnemers zijn gemiddelde vier jaar gevolgd. De resultaten zijn onlangs bekend gemaakt. Het bleek dat de gevaccineerden bijna de helft minder longontsteking kregen. Dat vaccin is al op de markt, maar het is nog onduidelijk of alle ouderen dat nu gaan krijgen.
Op oudere leeftijd werken medicijnen soms minder goed of juist te sterk. Bij ouderen is vaak de nierfunctie afgenomen en dat betekent ook dat men minder van bepaalde medicijnen mag hebben, omdat die niet uitgescheiden worden. Alle medicijnen hebben bijwerkingen en die komen op oudere leeftijd vaker voor. Vooral door de combinatie van verschillende kwalen en verschillende medicijnen. Berucht is de introductie enkele jaren geleden van een nieuwe pijnstiller tegen gewrichtsklachten. Pas na enkele jaren bleek die vaak hartfalen te geven. Als dat medicijn eerder op ouderen was getest, was het nooit op de markt gekomen.
Ouderen zouden vaker aan geneesmiddel onderzoek deel moeten nemen. Dan pas weet men of het onderzochte medicijn ook bij ouderen helpt. Dokter Erna Beers adviseert dat alle betrokken partijen dit doel nastreven. Niet alleen de registratie-autoriteiten en de farmaceutische industrie, maar ook artsen, onderzoekers, ethische toetsingscommissies en de oudere patiënten zelf. In dat soort onderzoek naar de werking van nieuwe medicijnen, worden vaak niet alle bijwerkingen zichtbaar, omdat die zelden voorkomen. Daarom moeten ouderen die nieuwe medicijnen gaan slikken, ook vervolgd worden om die bijwerkingen op langere termijn op te sporen.
Wees alert
Wanneer u van een dokter een nieuw medicijn krijgt, vraag dan altijd of dat samen kan met de andere medicijnen die u slikt. Of dat er misschien eentje af kan. Neem daarom altijd een lijstje mee met de medicijnen die u slikt, ook die bij de drogist zijn gehaald! Vraag aan de huisarts of de apotheker om samen de voorgeschreven medicijnen eens door te nemen, om te kijken of de samenstelling nog klopt. En als u een bijwerking merkt, meldt die dan bij de dokter, want dan kan dat gemeld worden bij de instantie die daarover gaat.
Wanneer de dokter vraagt om aan wetenschappelijk onderzoek deel te nemen, overweeg dat dan serieus. Alleen als ouderen meedoen, komt de wetenschap verder. Soms staan er oproepen in advertenties en vaak kan men zich ook aanmelden als deelnemer bij de verschillende academische ziekenhuizen. In Nederland is elk onderzoek gecheckt op medisch-ethische aspecten en de veiligheid van de deelnemers wordt altijd nauwkeurig gevolgd.
Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 22 april 2014.