Medicatietrouw

Wanneer een patiënt geneesmiddelen inneemt volgens een schema en net zo lang als is voorgeschreven, dan werken ze beter. Dit wordt ook wel therapietrouw of medicatietrouw genoemd. Dat een medicijn dan het beste werk, klinkt logisch. Maar ondanks dat iedereen die ziek is graag beter wil worden, neemt toch een kwart van de patiënten medicijnen niet in zoals het moet. Hoe komt dat? Dokter Ted van Essen legt uit. 

Maar liefst 85 procent van de verpleegkundigen en verzorgenden meldt dat ze regelmatig te maken hebben met verkeerd gebruik van medicatie door patiënten. 1,5 miljoen Nederlanders gebruiken dagelijks 5 of meer medicijnen. Voor sommige medicijnen komt het niet zo nauw. Wie een pijnstiller vergeet, komt daar snel achter als de pijn toeneemt. Bij andere medicijnen merkt u het pas later, als er al problemen zijn ontstaan.

Regelmatige inname

Neem bijvoorbeeld bloedverdunners. Die moeten elke dag ingenomen worden, anders kan er trombose ontstaan of wie teveel neemt heeft kans op een bloeding. Sommige middelen hebben een smalle therapeutische breedte: dat betekent dat u snel teveel krijgt, waardoor bijwerkingen ontstaan, of snel te weinig waardoor het medicijn niet werkt. Voorbeelden zijn plastabletten bij hartfalen en digoxine bij ritmestoornissen. Of diabetesmiddelen, waardoor te hoog of juist te laag bloedsuiker leidt tot klachten. Onregelmatig innemen kan ook betekenen dat u steeds weer opnieuw bijwerkingen krijgt. Vaak verdwijnen die door regelmatige inname, maar bij wisselende dosering komen die weer terug.

Medicatie-ontrouw zorgt voor problemen

Het lijkt erop dat een kwart van de patiënten in Nederland in meer of mindere mate medicatie-ontrouw is. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor de patiënten zelf. Het herstel duurt langer en in het ergste geval kan iemand zelfs overlijden. Naar schatting overlijden in Nederland jaarlijks zo’n 1.000 mensen door foutief medicijngebruik en wekelijks belanden er eveneens 1.000 mensen door in het ziekenhuis. Over een jaar genomen zijn dat zo’n 50.000 ziekenhuisopnames en de helft daarvan is door juist medicijngebruik te voorkomen.

Kosten gezondheidszorg

Naast de gevolgen voor de patiënt, heeft dit ook gevolgen voor de kosten van de gezondheidszorg. Dit heeft er in de zomer van 2019 toe geleidt dat minister Bruins van Medische Zorg een alliantie medicatieveiligheid in het leven heeft geroepen. Hiermee wil hij het aantal incidenten terugdringen. Bij deze alliantie zijn ruim 50 organisaties, experts en patiëntenverenigingen zijn daarbij betrokken.

Elke dag is veel en niet eenvoudig

Iedere dag geneesmiddelen innemen en dat soms levenslang is voor veel patiënten,  om verschillende redenen, niet eenvoudig. Sommige mensen vergeten het gewoon zo nu en dan, zeker als ze wel 3 keer per dag iets moeten innemen. Anderen beginnen er niet eens aan of stoppen na een tijdje, omdat ze het medicijn niet vertrouwen of omdat het er iedere keer weer anders uitziet. Of ze zien het nut er niet van in en zijn bang zijn voor de bijwerkingen. Soms hebben mensen last van allergieën en denken ze dat die door de pillen worden veroorzaakt of erdoor verergeren. Ook zijn er door de toenemende vergrijzing steeds meer mensen die ten gevolge van beginnende dementie hun medicijnen vergeten in te nemen. Er zijn natuurlijk nog meer kwetsbare groepen waarbij medicatie-ontrouw zich gemakkelijk kan voordoen, bijvoorbeeld laagopgeleide patiënten die niet kunnen lezen of de bijsluiter niet begrijpen en mensen met psychische problemen.

Samenwerking zorgverleners

Maar de oorzaak ligt niet alleen bij de patiënten natuurlijk, ook de samenwerking tussen de zorgverleners is vaak niet optimaal. Nogal wat mensen slikken medicijnen voor verschillende aandoeningen, maar niet altijd is bij alle betrokkenen in de zorg bekend wat een patiënt nog méér mankeert en worden er dus geneesmiddelen voorgeschreven die niet goed met elkaar samengaan. Ze remmen de heilzame werking van het één of versterken de schadelijke bijwerking van het ander. Dan is het ook niet zo gek als de patiënt op een gegeven moment stopt met de behandeling.

Uitwisseling informatie moet beter

De uitwisseling van informatie tussen de verschillende zorgverleners moet echt beter. Op dit moment is er bijvoorbeeld wel een goede elektronische overdracht van patiëntgegevens tussen de huisarts en de apotheek, maar die tussen ziekenhuizen en (openbare) apotheken is nog verre van optimaal. Belangrijke informatie kan ontbreken, zoals een wijziging in de dosering, extra of nieuwe medicatie door ziekenhuisopname, of dat een behandeling pas later is gestart doordat een medicijn niet op tijd is opgehaald. Vaak heeft die gebrekkige informatieoverdracht natuurlijk te maken met allerlei regels rond de privacy. Plannen om tot een landelijk elektronisch patiëntendossier te komen zijn in 2011 gestrand op privacy-bezwaren, daardoor moeten patiëntendossiers vaak nog met de hand worden overgetikt en ook daarbij kunnen fouten worden gemaakt.

Innovatie

Maar er wordt ook altijd onderzoek gedaan naar innovaties. Zo komt er vanaf eind 2019 een nieuw soort medicijndispenser op de markt. Deze moet mensen helpen om op een veilige en makkelijke manier hun medicijnen in te nemen. In deze dispenser zijn extra veiligheidscontroles ingebouwd, zowel wat betreft het vullen van het apparaat als bij de uitgifte van de medicijnen. Het kan zo vrijwel worden uitgesloten dat er verkeerde medicijnen worden bezorgd of dat medicatie terecht komt bij de verkeerde patiënt. Via de apotheker worden de medicijnen en tijden van inname in een medicatierol verpakt die door de patiënt of de mantelzorger of de thuiszorg in een cartridge in de dispenser wordt geplaatst. Op de cartridge zit een QR-code die door de dispenser kan worden gescand. De dispenser weet dan voor wie de medicatie bedoeld is en vraagt de patiënt of hij die persoon is. Ook de medicijnen worden met een code gescand om te kijken of ze overeenstemmen met wat de dokter heeft voorgeschreven. En wanneer de medicijnen niet op tijd worden uitgenomen gaat er een signaal naar een mantelzorger of zorgverlener, zodat die kan kijken wat er aan de hand is. Een medicijndispenser kan alleen in overleg met de thuiszorg worden geplaatst als cliënten een indicatie voor medicatie-aanreiking hebben.

Dit onderwerp wordt besproken met dokter Ted van Essen op dinsdag 5 november 2019 in Tijd voor MAX.

—

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 5 november tot woensdag 6 november  2019 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over medicatietrouw Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 6 november 2019 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.