Manische Depressiviteit

Manie is een fase in een bipolaire stoornis. We noemen dat ook wel manisch-depressief. Bij een bipolaire stoornis zijn er manische periodes en depressieve periodes. Daarnaast zijn er ‘gewone’ periodes. Meer dan 100.000 mensen in Nederland hebben die ziekte. Tijdens een manie is men heel energiek en druk, euforisch. Men heeft het gevoel alles aan te kunnen en vol energie te zijn. Men is veel opgewekter en heeft veel meer zelfvertrouwen dan men gewend is. Men wordt snel boos als het niet gaat zoals men wil. Lichamelijk voelt men zich heel goed en men heeft weinig of geen behoefte aan slaap. Men praat meer dan normaal en ervaart veel en drukke gedachten. Men is makkelijker afgeleid dan normaal en neemt besluiten zonder daar eerst goed over na te denken. Bijvoorbeeld over situaties op het werk, met vrienden of seksueel. Dit kan problemen opleveren, zoals te veel geld uitgeven en grote risico’s nemen.

Een manische periode duurt minstens 1 week. Een lichte vorm van manie is ook mogelijk: een hypomanie. De verschijnselen van een hypomanie zijn minder erg, zorgen voor minder grote problemen en duren korter. Na een manische periode kunnen mensen te maken krijgen met de gevolgen van ondoordachte initiatieven of risicovol gedrag. Bovendien zijn mensen in een manische periode gevoelig voor verslaving, kunnen zich moeilijk concentreren en lijden onder te weinig slaap. Een manisch-depressieve stoornis heeft meestal een grote invloed op het leven van de persoon zelf en zijn omgeving. Niet alleen tijdens een depressie of manie, maar ook tijdens periodes met een normale stemming. Gezien de verschillen in aard en ernst zal iedereen de ziekte anders ervaren en er anders mee omgaan. De onzekerheid over een nieuwe depressie of manie legt een zware druk op het leven. Het is vaak moeilijk om de draad van het gewone leven weer op te pakken. Tijdens een manische of depressieve periode kunnen relaties met anderen schade oplopen. Vrienden en familie worden geconfronteerd met iemand die anders is dan normaal.

Er is niet 1 oorzaak van een bipolaire stoornis. Erfelijke factoren spelen in ieder geval een belangrijke rol bij het ontstaan van een bipolaire stoornis. Hoe de overerving precies gaat, is niet bekend. Verder vergroten traumatische ervaringen als kind de kans op een bipolaire stoornis. Spannende of moeilijke situaties kunnen, bij mensen die al gevoelig zijn, het begin veroorzaken van een depressie of manie. Bijvoorbeeld problemen met vrienden of met de partner, of spanningen op het werk.

Het kan zowel voor de persoon zelf als voor de huisarts lastig zijn om een manisch-depressieve stoornis te herkennen. Tijdens een manie voelt iemand zich over het algemeen prima en heeft hij niet het idee ziek te zijn. De verschijnselen kunnen ook zo mild zijn, dat de persoon zelf en direct betrokkenen niet in de gaten hebben dat er sprake is van een ziekte. Vaak wordt de diagnose uiteindelijk gesteld in een crisissituatie; tijdens een manische periode. Een psychiater kan aan de hand van de verschijnselen vaststellen of, en in welke mate iemand manisch is. Naast een psychiatrisch onderzoek vindt altijd lichamelijk en bloedonderzoek plaats om eventuele lichamelijke oorzaken uit te sluiten. Het verhaal van de partner en naaste familie is belangrijk om het beeld compleet te maken, ook om vast te stellen of de stoornis in de familie voorkomt.

Leefregels zijn belangrijk. Leef regelmatig: ga op een vaste tijd naar bed en sta ook op een vaste tijd op en eet op vaste tijden. Zorg dat men niet in situaties komt die spanningen geven. Probeer minder te doen dan men eigenlijk wil. Zeg afspraken af voor zover mogelijk. Geef niet in één keer veel geld uit zonder er over na te denken. Zorg bijvoorbeeld dat men niet te veel geld in één keer kan opnemen. De behandeling van een bipolaire stoornis bestaat uit een combinatie van medicijnen, voorlichting over de ziekte (psycho-educatie), voorlichting en hulp om met de ziekte om te leren gaan (zelfmanagement), soms ook psychotherapie als aanvulling. Medicijnen voor de behandeling van een bipolaire stoornis zijn lithium, valproïnezuur, carbamazepine; soms antipsychotica, zoals haloperidol. Soms kan de arts ook een medicijn tegen depressie voorschrijven, bijvoorbeeld amitriptyline of paroxetine, een medicijn tegen angst of een slaapmiddel, zoals oxazepam of temazepam.

Hoe een bipolaire stoornis verloopt, verschilt per persoon. Sommige mensen hebben af en toe een manie of depressie. Tussen deze periodes door voelen ze zich normaal. Manieën en depressies kunnen ook snel achter elkaar komen. Na een manische periode kan een depressieve periode komen, maar het kan ook andersom zijn. Een manie of depressie kan zo erg zijn dat de patiënt zichzelf of de mensen in de omgeving in gevaar brengt. Dan kan het nodig zijn dat je in een ziekenhuis opgenomen wordt.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 12 mei 2015.