Jeuk
Jeuk is oorspronkelijk erg nuttig. Het waarschuwt ons. Maar wat is jeuk eigenlijk? En waar komt dat aparte dwingende gevoel vandaan?
Zenuweinden
Jeuk is het onplezierige gevoel in de huid waardoor we het dwingende gevoel krijgen te gaan wrijven of krabben. Jeuk ontstaat in de zenuweinden net onder de huid. Bepaalde stoffen kunnen die zenuwen prikkelen. In de hersenen voelt dat dan als jeuk. Ongeveer 12% van de mensen die bij de huisarts komen, heeft last van jeuk. Jeuk is oorspronkelijk erg nuttig. Het waarschuwt ons bijvoorbeeld als er een vlieg op ons zit of als we tegen brandnetels aan staan. Het is een soort waarschuwingssysteem. Als een moedervlek gaat jeuken, moeten we daar ook aandacht aan besteden. Jeuk overkomt ons ook in onze slaap. Het gaat automatisch. Eigenlijk is jeuk te vergelijken met pijn: wanneer we veel pijn voelen dan is dat een waarschuwing om rust te nemen zodat het kan genezen.
Oorzaak
Jeuk wordt vaak door een schimmel veroorzaakt. Die schimmel wil graag voortleven waardoor het jeuk veroorzaakt. Doordat wij krabben gaat de huid kapot en kan de schimmel voortleven. Het kan door insectenbeten komen, maar ook door parasieten als schurft of luizen. Van heel wat ziektes is jeuk een bijwerking. Bij de huidspecialist heeft de helft van de patiënten jeukklachten. Bij ontstekingen komt heel vaak histamine vrij wat jeuk veroorzaakt.
Ook virussen kunnen jeuk veroorzaken. Bijvoorbeeld de waterpokken jeuken ontzettend. Die kunnen later terugkomen als gordelroos wat ook jeukt. Een koortslip begint doorgaans met jeuk. En ook schimmel tussen de tenen, in de lies of op een andere warme vochtige plek kan jeuk veroorzaken. Bij een allergie voor bijvoorbeeld voedsel, cosmetica of penicilline kan jeuk optreden. Men kan er zelfs galbulten, ook wel bekend als netelroos, door krijgen. Door contact met sommige stoffen kan men eczeem krijgen. Kou kan leiden tot winterhanden en die jeuken flink. Spataderen en aambeien jeuken vaak ook. En dan zijn er nog ziektes die jeuk geven: de ziekte van Hodgkin bijvoorbeeld, een lymfekliertumor. Ernstig falen van de nieren of de lever geeft ook jeuk. Geelzucht door een slechte lever jeukt ook ontzettend. Gelukkig is het meestal iets eenvoudigs. Een droge huid geeft in de winter vaak jeuk. Houd de huid goed vet en geen zeep gebruiken is dan het beste.
Net zoals bij pijn is het gevoel van jeuk sterk afhankelijk van onze psychische toestand. Wanneer we goed in ons vel zitten, hebben we minder last van jeuk. Stress kan jeuk veroorzaken. En andersom krijgen we stress en slapen we slecht van jeuk.
Voor sommige mensen is jeuk een obsessie. Die worden letterlijk gek van de jeuk of krijgen een depressie. In de hersenen liggen het jeuk- en depressiecentrum dicht bij elkaar. Sommige mensen menen beestjes te zien, die er niet zijn. Een parasietenwaan heet dat. Deze mensen komen met luciferdoosjes met huidschilfertjes of korreltjes of pluisjes bij de dokter om aan te tonen dat ze echt een beestje gevonden hebben. Dan kan de dermatoloog niet meer helpen en kun je beter naar een psycholoog gaan.
Behandeling
Een droge huid is kwetsbaar, maar op vochtige plekken kan schimmel weer makkelijk toeslaan. Als jeuk op een ‘gekke’ plek zit, dan is dat lastig. Want even op het hoofd krabben staat nog niet zo raar, maar in de liezen krabben is wat gekker. Het is een vicieuze cirkel, want jeuk leidt tot krabben en krabben leidt tot jeuk.
Hoe vreemd ook: niet krabben. houd de nagels kort, doe ’s nachts sokken aan om krabben te vermijden. Houd de huid goed vet om uitdroging tegen te gaan. Geen alcohol op de huid want dat ontvet en gebruik weinig zeep. Met hormoonzalven is de jeuk goed te bestrijden. Daarmee doorbreekt men de vicieuze cirkel. Mentholpoeder kan ook verlichtend werken. Vaak wordt jeuk erger in de warmte. Koud douchen is dan een optie. Tenzij men juist weer last heeft van de kou. Sommige medicijnen als antihistaminica, verlichten de jeuk. Verder natuurlijk de oorzaak aanpakken. Is het een allergie voor een bepaalde stof, zorg dan dat men daarmee niet meer in aanmerking komt. Insectenbeten moet men bestrijden, evenals schimmels, met speciale zalven. Soms helpt capsaïcine zalf, een soort midalgan, dat een warme prikkeling geeft.
Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 20 november 2012.