Hoe zit het? Wat is faalangst en wat kunt u eraan doen?

Ogenschijnlijk simpele vragen zijn vaak het moeilijkst om te beantwoorden. In de rubriek Hoe zit het? proberen wij elke week het antwoord te vinden op zulke vraagstukken. Deze keer: wat is faalangst en wat kunt u ertegen doen?

Wat is faalangst in het kort?

Dit antwoord ligt voor de hand. Als u last heeft van faalangst, bent u bang dat u fouten maakt of ergens niet voor slaagt. Dat u dus niet voldoet aan een bepaalde norm of aan uw eigen of andermans verwachtingen. Dit kan het geval zijn tijdens een presentatie, een sollicitatiegesprek, een rijexamen of als u een toespraak moet houden. Faalangst gaat nogal eens gepaard met perfectionisme. Iemand legt de lat voor zichzelf hoog en is bang om niet aan die norm te voldoen.

Welke verschijningsvormen heeft faalangst?

Faalangst is echter meer dan alleen angst om te falen. Het komt in meerdere verschijningsvormen voor. Wie last heeft van cognitieve faalangst, is bang dat hij of zij ergens niet voldoende van weet. Examenstress is een bekende vorm van cognitieve faalangst. Sociale faalangst kan voorkomen bij toespraken, maar ook in de meest alledaagse gesprekken. In dat geval bent u bang dat u iets verkeerds zegt, in negatieve zin opvalt, kritiek krijgt of dat anderen u niet genoeg waarderen. Motorische faalangst komt voor bij fysieke bezigheden, als u bijvoorbeeld bang bent om een sportwedstrijd te verliezen of moeite heeft met netjes schrijven. Plankenkoorts valt ook in deze categorie.

Daarnaast is er een onderscheid tussen passieve en actieve faalangst. Passieve faalangst wil zeggen: bepaalde taken eenvoudigweg ontlopen, omdat u bang bent dat het mislukt. Denk aan het uitstellen van de belastingaangifte of een complexe taak op uw werk. Mensen die hieraan lijden, schrikken ook terug voor het uitproberen van nieuwe dingen. Actieve faalangst is het tegenovergestelde hiervan, de perfectionistische variant. Dit kenmerkt zich juist wel door het uitproberen van nieuwe dingen en het direct oppakken van klusjes. Mensen die hiermee kampen, willen vooral niet tekortschieten. Ze leggen de lat dus hoog voor zichzelf en zijn vaak vatbaar voor een burn-out.

Welke symptomen treden op bij faalangst?

Faalangst kenmerkt zich door veel stress en gepieker. Maar het is niet alleen een mentale aandoening, u kunt er ook op lichamelijk vlak last van hebben. De lichamelijke symptomen verschillen per persoon, maar zweetbuien, vermoeidheid, hoofdpijn, hartkloppingen, trillingen en slapeloosheid komen vaak voor. Daarnaast kan faalangst doorwerken in uw gedrag, als u bijvoorbeeld klusjes uitstelt of sociale situaties ontloopt.

Kunnen volwassenen ook faalangst hebben?

Faalangst is een vaak voorkomend fenomeen bij kinderen. In elke basisschoolklas zit minstens 1 kind met faalangst. In de brugklas valt gemiddeld 1 op de 10 kinderen in één van de bovengenoemde categorieën. Maar het komt vaak voor dat de faalangst pas op veel latere leeftijd aan het licht komt. Psychologiecoach Reinout Verkerk noemt een reorganisatie op het werk als voorbeeld. “Als je lang hetzelfde werk hebt gedaan, misschien zelfs lang met dezelfde collega’s, dan kan een flinke verandering in werk, werkwijze en/of collega’s grote invloed hebben op je zelfvertrouwen”, vertelt hij aan Intermediair.

Wat kunt u doen tegen faalangst?

Alles begint met een positief zelfbeeld. Iemand die faalangst heeft, is vaak bang om fouten te maken en denkt vaak aan wat er in bepaalde situaties mis kan gaan. Als dit bij u het geval is, kunt u dit ook omdraaien: wat kunt u juist wél heel goed? En wat is nu het allerergste dat er kan gebeuren? In vergelijking met dat ultieme doemscenario kan alles alleen maar meevallen. En bovenal: iedereen maakt fouten, u zou zeker niet de enige zijn die het overkomt. En als u met een moeilijke taak bezig bent, helpt het om uw verwachtingen zo realistisch mogelijk te houden. Stapje voor stapje op weg naar het gewenste resultaat.

Daarnaast zijn er lichamelijke remedies tegen faalangst. Denk daarbij aan een ontspannen zithouding of aan ademhalingsoefeningen – 6 seconden inademen, 6 seconden uitademen – om weer rust in uw lichaam te krijgen. Komt u er alleen niet uit, raadpleeg dan een psycholoog of iemand anders die u vertrouwt. Het is helemaal niet erg om dit taboeonderwerp bespreekbaar te maken en hulp in te schakelen.

Kan faalangst ook voordelen hebben?

De angst om te verliezen of om fouten te maken kan juist omslaan in een sterke wil om te winnen. In dat geval is er sprake van positieve faalangst. Dat komt vaak voor bij topsporters, maar het kan ook optreden in het dagelijks leven. Als u bijvoorbeeld koste wat kost wil voorkomen dat u de mist ingaat met een toespraak. En daardoor het beste in uzelf naar boven haalt.

(Bron: Gezondheidsplein, Mindler, PsyNed, TheorieToppers, Psychologie Magazine, Gedragsproblemen in de klas, Intermediair. Foto: Shutterstock)