Hoe wordt een epidemie van het coronavirus aangepakt?

We hebben in Nederland nu bijna 2 weken heel direct te maken met het coronavirus. En van eerst een handjevol patiënten stevenen we nu af op rond de 300 gevallen van besmetting (maandag 9 maart 2020) en er zijn inmiddels ook 4 mensen aan overleden. Wat dokter Ted van Essen betreft tijd om stil te staan bij hoe ons land deze epidemie aanpakt. We leggen hem een aantal vragen voor. 

De doelstelling van het RIVM en het ministerie van Volksgezondheid is nog steeds om het aantal besmettingen in te dammen en zo beheersbaar te houden, denk je dat dat gaat lukken?

“Dat is inderdaad de bedoeling. In principe kan iedereen van dit virus ziek worden, omdat niemand dit coronavirus ooit eerder heeft doorgemaakt. Dus niemand heeft er antistoffen tegen. We weten inmiddels dat 8 van de 10 patiënten slechts licht ziek wordt en 1 tot 2 van de 10 een longontsteking ervan krijgt en ongeveer 1 op de 100 overlijdt.”

“Zoiets zou ook bij een geheel nieuwe griepvirus kunnen gebeuren, maar een vergelijkbare griepvirus hebben we allemaal al eens meegemaakt, dus daar zou iedereen wel een beetje weerstand tegen hebben. Dit jaar hebben we een lichte griepepidemie, dus het aantal ziektegevallen door het influenzavirus valt mee. Gemiddeld wordt elk seizoen 5 procent van de mensen ziek door het griepvirus en overlijden 2800 mensen.”

“Zoiets kan dus ook met het coronavirus gebeuren en dat is dan nog te overzien. Maar als in dit seizoen alle mensen ziek worden, zouden de ziekenhuizen overstromen. De gezondheidszorg kan dat niet aan. Dus de bedoeling van al die maatregelen is om de epidemie te spreiden. En misschien helpt de komende zomer ook om het virus te stoppen. Dat lijkt in China te lukken, want daar neemt het aantal nieuwe gevallen af. Waarschijnlijk komt het virus volgende winter wel weer terug, dus de meeste mensen komen wel aan de beurt. Hopelijk is er tegen die tijd een vaccin beschikbaar waarmee we de ziekte ook kunnen beperken. Of ook een werkzaam medicijn, waar ook hard aan gewerkt wordt.”

Bij hoeveel besmettingsgevallen in Nederland zijn we het punt gepasseerd dat we de maatregelen moeten treffen om de epidemie te spreiden? 

“Dat is niet precies bekend. In het begin kon de GGD bij vrijwel elke patiënt de bron in Italië of een ander land terugvinden. Dat lijkt nu minder het geval. Van de 321 patiënten van maandag was bij 90 de bron nog onduidelijk. Dat gold vooral in Brabant. Het zou dus kunnen zijn dat daar het virus al in de bevolking circuleert. Daarom is het advies voor Brabant ook sterker: blijf thuis bij ziekteverschijnselen. Als blijkt dat zoiets ook in de rest van Nederland gaat spelen, zal wel gestopt worden met het brononderzoek en een algemeen advies worden gegeven zoals in Brabant. En misschien wel verdergaande maatregelen als schoolsluiting en het verbieden van bijeenkomsten. Maar zover is het nu nog niet.

Als het bijvoorbeeld begin mei lekker weer wordt, is er dan een kans dat we van het coronavirus verlost raken?

“Omdat we nog nooit dit virus bij mensen hebben gezien, weten we dat niet. Bij andere luchtwegvirussen is dat wel het geval. Naar het influenzavirus zijn dat de ‘gewone’ coronavirussen, die verkoudheid geven, maar ook de zogenaamde rhinovirussen en het RS-virus. Lasten we dat maar hopen dus.”

Tot nu toe zijn de meeste corona-slachtoffers hoogbejaarde mensen of mensen die al andere ernstige aandoeningen hadden. Bij welke aandoeningen lopen we het meeste risico?

“Dat is weer te vergelijken met het gewone griepvirus. Ook daarmee vallen de meeste sterfgevallen in de groep boven de 65 jaar. Het heeft te maken met een verouderd afweersysteem. Dat is een heel precies proces van het om zeep helpen van de ziektekiemen, zonder de eigen lichaamscellen aan te tasten. Een virus wordt herkend als lichaamsvreemd en moet verdelgd worden. Maar die afweer moet bijvoorbeeld niet een ongeboren baby aanvallen, ook al is die ook maar voor de helft (moeders genen) ‘eigen’. En ook niet eigen lichaamscellen die een beetje ziek zijn, zoals bij reuma. Dat noemen we dan een auto-immuunziekte, omdat de afweer (het immuunsysteem) de gewrichtscellen aanvalt.”

“Wanneer we ouder worden, gaat dat afweer apparaat verouderingsverschijnselen vertonen en loopt de afweer soms uit de hand. Zo erg, dat we juist daar ziek van wordt. Ook bij ziektes die het afweersysteem aantasten kan dat gebeuren en ook op jongere leeftijd. Dat geld voor mensen met longziekten, hartziekten, en diabetes. Maar ook als men medicijnen slikt die de weerstand verminderen of bij bestraling. Of als de conditie door welke oorzaak dan ook minder is.”

Zijn er ook medische omstandigheden die in dit geval juist in het voordeel zouden kunnen werken?

“Ik heb een Chinees artikel gelezen waarin 70 genezen patiënten werden vergeleken met 70 overleden patiënten. De overleden mensen waren ouder, vaker man en hadden vaker hoge bloeddruk. Ook hadden die vaker hartfalen en een chronische longaandoening of diabetes. De verklaring is dat bij ernstige ziekte veel wordt gevergd van alle organen. Als de lichamelijke conditie al matig is, lukt het minder vaak om die aanslag op het lijf te boven te komen.”

“Overigens is waarom mannen gevoeliger zijn voor het coronavirus niet bekend. Misschien is dat vooral in China zo, waar mannen nog vaak roken. Ook worden kinderen niet zo vaak ziek. Hoe dat komt, weten we ook nog niet.”

Vorige week maakte het RIVM bekend dat de griepgolf in Nederland alweer voorbij is. Hoe is die dit jaar verlopen?

“Gelukkig was het een zeer rustig griepseizoen, van 3 weken. Het gebeurt niet vaak dat het zo kort is. Er is tot nog toe ook geen duidelijk piek in de sterfte geconstateerd. Het is altijd een raadsel waarom het ene jaar de epidemie erger is dan het andere jaar. Misschien werkt het vaccin dit jaar erg goed of komt het door de relatieve hoge temperatuur.”

Maakt het feit dat de griepgolf voorbij is het voor artsen vanaf nu gemakkelijker om het coronavirus vast te stellen?

“Nee. Dat de epidemie voorbij is wil zeggen dat er per week minder dat 5 op de 10.000 mensen naar de dokter gaan met griepachtige verschijnselen. Meestal betekent dat dat er 20-30 mensen per 10.000 griep hebben. Veel meer dan die 321 corona-patiënten van dit moment dus. Kortom: als je koorts met hoesten hebt, is nog steeds de grootste kans dat je griep hebt.”

Dit onderwerp wordt besproken met dokter Ted van Essen in Tijd voor MAX op 9 maart 2020.

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 10 maart tot woensdag 11 maart 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over het coronavirus. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 11 maart 2020 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.