Hoe werkt een bevolkingsonderzoek en wat zijn de voor- en nadelen?

Er zijn verschillende bevolkingsonderzoeken in Nederland. Het doel hiervan is om kanker of andere ziekten vroegtijdig vast te stellen. Op deze manier kan er op tijd behandeling plaatsvinden, wat levens kan redden. Maar hoe werkt een bevolkingsonderzoek? Wanneer komt u in aanmerking? En wat zijn de voor- en nadelen van deelname?

Wat is een bevolkingsonderzoek?

Bij een screening of bevolkingsonderzoek wordt medisch onderzoek gedaan naar mensen die geen gezondheidsklachten ervaren. De bedoeling is om eventuele ziekten of erfelijke aanleg om een bepaalde ziekte te krijgen in een vroeg stadium te ontdekken. Op deze manier kan de behandeling op tijd starten. Vanuit het Nationaal Programma Bevolkingsonderzoek zijn er in totaal 9 verschillende screenings/bevolkingsonderzoeken. Er zijn 6 onderzoeken die zich op zwangere vrouwen of pasgeboren baby’s richten. De overige 3 zijn onderzoeken naar kanker, namelijk baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker.

Wanneer kom ik in aanmerking?

Het is per bevolkingsonderzoek verschillend wie hiervoor in aanmerking komt. U krijgt automatisch een brief om deel te nemen als u onderdeel bent van de bevolkingsgroep waar een onderzoek zich op richt. Sommige onderzoeken zijn eenmalig, zoals de hielprikscreening bij pasgeboren baby’s. Andere onderzoeken komen vaker terug. Deelname is altijd vrijwillig en gratis. U kunt er ook voor kiezen om de ene keer wel mee te doen en de andere keer niet.

Vrouwen tussen de 30 en 60 jaar krijgen eerst om de 5 jaar en later om de 10 jaar een uitnodiging voor het onderzoek naar baarmoederhalskanker. Vaker dan dat is niet nodig, omdat het ontstaan van deze kankersoort 10 tot 15 jaar duurt. Vrouwen tussen de 50 en 75 jaar kunnen deelnemen aan het onderzoek naar borstkanker. Zij krijgen om de 2 à 3 jaar een uitnodiging hiervoor. Tot slot is er ook een darmkankeronderzoek. Deze richt zich op mannen en vrouw tussen de 55 en 75 jaar. Mensen in deze leeftijdscategorie ontvangen om de 2 jaar een uitnodiging voor dit onderzoek.

Hoe werkt een bevolkingsonderzoek?

Voor het darmkankeronderzoek krijgt u per post een buisje met daarin een staafje. Met dit staafje moet u 4 keer in uw ontlasting prikken, daarna kunt u het weer opsturen. In het laboratorium onderzoeken ze of er bloed in uw ontlasting zit. Als dit niet het geval is, is er niks ontdekt bij u tijdens het onderzoek. Indien er wel bloed wordt gevonden, verwijzen ze u door naar een ziekenhuis of behandelcentrum voor verder onderzoek.

Een baarmoederhalskankeronderzoek is wat minder comfortabel, maar net zo belangrijk. Het is sinds 2023 wel mogelijk om hiervoor een zelftest af te nemen. Hiervoor krijgt u een buisje met een staafje. Met het staafje moet u wat vaginaal materiaal opvangen. Vervolgens stuurt u dit weer op voor onderzoek. Bij ruim 10 procent van de deelnemers wordt HPV ontdekt. HPV vormt meestal geen probleem, omdat uw lichaam het zelf kan opruimen. Soms lukt dit niet en ontstaan er afwijkende cellen, die op een voorstadium van baarmoederhalskanker kunnen duiden. Dit is het geval bij ruim 1 procent van de deelnemers. Als u er op tijd bij bent, is dit goed behandelbaar en kan het ontstaan van kanker worden voorkomen.

Tot slot is er nog het borstkankeronderzoek. De drempel om mee te doen aan dit onderzoek is vaak het grootst, omdat u er fysiek voor naar de dokter moet. Het belang is echter ook groot, aangezien borstkanker de meest voorkomende kankersoort is bij vrouwen. Bij dit onderzoek maakt de dokter röntgenfoto’s van de borsten om eventuele kankercellen te ontdekken. Het op tijd vaststellen van borstkanker vergroot de overlevingskansen en zorgt ervoor dat er een minder heftige behandeling nodig is.

Voor- en nadelen

Ongeveer 70 procent van de mensen die een uitnodiging voor een bevolkingsonderzoek krijgt, doet er daadwerkelijk aan mee. Deelname heeft vooral veel voordelen, zoals het voorkomen en genezen van ziekten en daarmee het redden van levens. Er zijn echter ook enkele nadelen. Zo biedt het onderzoek geen 100 procent uitsluitsel. Het kan daarom zijn dat u onterecht gerustgesteld wordt of onterecht doorverwezen wordt voor verder onderzoek. Als u rustig de voor- en nadelen tegen elkaar wilt afwegen, kunt u deze bekijken op de website van het RIVM.

(Bron: NU.nl, KWF, RIVM, Bevolkingsonderzoek. Foto: Shutterstock)