Hoe kunnen we langer gezonder leven?

Andrea Maier is met haar 39 jaar de jongste vrouwelijke internist en hoogleraar gerontologie (veroudering) van Nederland. Ouder worden brengt volgens haar veel onnodig ziek zijn met zich mee. Met een aantal collega’s werkt ze aan het ontwikkelen van een antiverouderingspil. Ook heeft ze net een boek geschreven, Eeuwig houdbaar, over hoe we onze levensduur kunnen verlengen zonder ziek te worden. Daarnaast doceert Maier aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, de Universiteit van Melbourne en is ze directeur van het Royal Melbourne Hospital in Australië.

Komt die antiverouderingspil er, waardoor we langer leven en gezond blijven?

“Onze kennis groeit explosief, dus dat kan niet anders. De medische wetenschap zorgt er continu voor dat er nieuwe doorbraken komen om ons te genezen. Artsen kunnen ons nu al via internet opereren op afstand, vervangende organen rollen straks voor een paar euro uit de driedimensionale printer en binnen vijf jaar hebben we een onderhuidse chip die onze gezondheid dag en nacht in de gaten houdt. Misschien halen we zelfs wel de 140 jaar.”

Maar tegelijkertijd lezen we in de krant dat we steeds jonger ten onder gaan aan obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten…

“Ja, daarom is het belangrijk dat we niet alleen een verjongingspil slikken, maar ook leren om ons lijf gezond te houden. Als we niet alleen langer willen leven, maar ook meer gezonde jaren bij ons leven willen tellen, dan moet er meer gebeuren dan medische doorbraken alleen. Daarom wordt het besef steeds sterker dat we ziekte en veroudering moeten voorkomen door gezonder te leven.”

U pleit voor klinieken waar mensen om de zoveel tijd preventief worden onderzocht, zodat ze tijdig maatregelen kunnen nemen. Dat kan toch al, als je ervoor kunt of wilt betalen?

“Niet op de manier die ik voorsta. Er is ophef geweest over commerciële MRI-scans om kanker in een vroeg stadium te ontdekken. Dan ga je naar Duitsland en betaal je 900 euro om je lichaam te laten scannen. Zo’n onderzoek is niet volledig, omdat je alleen naar de organen kijkt. Er zijn veel privéklinieken die zomaar iets doen. Die onderzoeken je bloed, maar de waardes die ze meten, voorspellen niet of je gezond oud wordt. Ze kijken heel algemeen en constateren dan dat je meer aardbeien of broccoli moet eten. Of ze schrijven een beetje testosteron of oestrogeen voor, maar er is helemaal geen bewijs dat je van die hormonen biologisch jonger wordt.”

Hoe ziet uw ideale preventiekliniek er dan uit?

“Die zou echt naar de biologie van het verouderingsproces moeten kijken en in de gaten houden hoe je over een periode van 20 of 30 jaar veroudert. Als ik naar de dokter ga met klachten, dan wordt een buisje bloed afgenomen, maar ik krijg geen geheugentest. Die wordt pas gedaan als ik vergeetachtig word en daarvoor bij de dokter kom. We zouden organen kunnen onderzoeken en kunnen zeggen: de kans is groot dat je over 40 jaar ziek wordt, maar als je nu ingrijpt, is die kans klein en dan kun je fijn met de caravan door Afrika trekken. Dus mijn ideaal is een kliniek waar we iemands gezondheid volgen over een langere termijn en daarbij naar veel meer aspecten kijken dan nu gebeurt, ook als diegene nog niet ziek is.”

Volgens u is het belangrijk dat patiënten meedenken met de artsen. Dat is een manier om betere zorg te krijgen. Hoe doen we dat, artsen weten toch veel meer dan wij?

“Er is heel veel medische informatie, zelfs wij kunnen die niet meer bijhouden. Daarom is het belangrijk dat mensen ook zelf interesse in hun lichaam hebben, dingen uitzoeken. Ik zie maar weinig patiënten die de leiding nemen over hun lichaam, die zorgen dat zij een gesprekspartner zijn voor de arts. Ook zijn er maar weinig mensen die het ter discussie stellen als ze een pilletje voorgeschreven krijgen. Maar ze zouden kunnen vragen: goh dokter, wat heb ik aan dat pilletje, hoeveel minder risico loop ik dan? Of een arts vragen om het uit te leggen. En vraag je patiëntendossier op. Als mensen meekijken, ontdekken ze soms fouten die de dokter maakt.”

En als de arts geen tijd heeft, niet thuis geeft of als iemand is overdonderd door de diagnose?

“Maak tevoren een vragenlijst. Heeft de arts niet alle vragen beantwoord? Maak dan een nieuwe afspraak, zodat je alsnog je vragen kunst stellen. Vaak is het ook mogelijk om een gesprek te voeren met de verpleegkundige, die heeft meer tijd om de informatie te vertalen.”

Als we zelf op zoek gaan, komen we via internet op goede en slechte informatie. Hoe kunnen we het onderscheid maken?

“Dat is lastig te beantwoorden. Bezoek de website van de patiëntenvereniging, die hebben vaak ontzettend veel goede informatie. Verder zou het goed zijn als er vergelijkingssites komen die de betrouwbaarheid van medische informatie meten. Dan zou de informatie beter kunnen worden.”

In het boek beschrijft u dat veel medicijnen eigenlijk niet zo goed onderzocht zijn bij ouderen en al helemaal niet bij oudere vrouwen. Dus hoe weten we dan of ze effectief zijn of bijwerkingen hebben?

“Het is belangrijk dat je daar bewust van bent. Ben je vitaal, dan is er niet zo veel aan de hand, dan functioneert je lichaam nog vrijwel hetzelfde als het lichaam van een man of vrouw van 40. Maar het wordt moeilijk als je 80 bent, 5 medicijnen tegelijk moet nemen en je conditie achteruit gaat. Dan is helemaal niet bewezen dat de medicijnen nog de werking hebben die wij graag willen.”

U noemt het voorbeeld van de cholesterolverlagers (statines)…

“We weten helemaal niet of het slikken van statines voor ouderen nog wel voordelen heeft – zoals een kleinere kans op een hartaanval – terwijl de bijwerkingen sterker kunnen zijn. Wanneer zijn de bijwerkingen zo groot, dat ze niet langer opwegen tegen de werking? Waar ligt de balans? Dat is niet onderzocht. Mensen blijven vaak onterecht de medicijnen slikken die  ze op enig moment voorgeschreven hebben gekregen, soms wel 10 jaar of langer.”

Wat kunnen we hiertegen doen?

“Apothekers en huisartsen kunnen de medicijnen met een patiënt doorlopen en dan kijken of alle medicijnen nog zinvol zijn. Dat moet officieel zelfs één keer per jaar. Maar vraag erom als de arts of de apotheker er niet zelf aan denkt.”

Andrea Maier was woensdag 2 februari 2017 te gast in Tijd voor MAX. Bovenstaand interview met Andrea Maier is eerder gepubliceerd in MAX Magazine van 6 februari 2017.