Hartspierontsteking

Eind 2019 wordt voetbalminnend Nederland opgeschrikt door de mededeling dat bij Daley Blind, de centrale verdediger van Ajax, een ontsteking van de hartspier is geconstateerd. Kort daarvoor is hij tijdens de Champions League-wedstrijd van Ajax tegen Valencia op het veld in elkaar gezakt. Maar wat is dat, een ontstoken hartspier? En is er iets aan te doen? Dokter Ted van Essen legt uit.

Myocarditis

De hartspier is verantwoordelijk voor het rondpompen van het bloed door ons lichaam. De spier knijpt en ontspant minstens 100.000 keer per 24 uur, 35 miljoen of meer keer per jaar en pompt zo zuurstofrijk bloed en voedingsstoffen naar onze weefsels en organen. Via de kransslagaders gaat er veel bloed naar de hartspier zelf. Als de hartspier niet goed functioneert kan dat dus ernstige gevolgen hebben. Meestal komt dat doordat er een vernauwing of zelfs een afsluiting in een kransslagader zit. Soms komt het door een ontsteking. Ontstekingen kunnen overal in ons lichaam ontstaan, dus ook in de hartspier. Dat heet myocarditis. Maar de diagnose hartspierontsteking is lastig te stellen en wordt daarom ook vaak gemist. Dat komt doordat de symptomen ervan heel verschillend zijn, afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de ontsteking, en kunnen variëren van lichte of zelfs géén klachten tot hartfalen of hartritmestoornissen.

Klachten

Klachten die bij myocarditis kunnen optreden zijn koorts, griepachtige verschijnselen, zweten, vermoeidheid, kortademigheid, pijn in de hartstreek, duizeligheid en dus hartritmestoornissen. Vaak lijkt er alleen maar sprake te zijn van een griep, die niet eens hevig hoeft te zijn, en toch kunnen zich dan weken nadat de koorts is verdwenen ineens hartritmestoornissen voordoen. Van de andere kant ontwikkelt het merendeel van de mensen met myocarditis géén hart-gerelateerde verschijnselen. Dat verklaart waarom de diagnose myocarditis relatief weinig wordt gesteld. Het is niet helemaal duidelijk hoe vaak myocarditis voorkomt: wereldwijd staat het aantal gerapporteerde gevallen in 2015 op 2,2 miljoen, maar het blijft een schatting.

Oorzaak

Bij myocarditis is er meestal sprake van een virusinfectie. In Nederland worden de meeste gevallen van myocarditis veroorzaakt door het Coxsackie-B-virus, dat is een darmvirus, of door adenovirussen (luchtweg- of ooginfecties). Minder vaak zijn andere virussen, zoals het griepvirus, het bofvirus, het mazelenvirus, hepatitis A- en B-virussen of het Dengue-virus de oorzaak. Ook het nieuwe Wuhan coronavirus kan myocarditis geven. Omdat de meeste virussen effectief door het immuunsysteem van het lichaam worden bestreden zijn veel gevallen van virale myocarditis binnen een week weer over zonder dat de patiënt er veel van heeft gemerkt.

Andere oorzaken

Behalve virussen kunnen ook bacteriën myocarditis veroorzaken. De Borrelia burgdorferi-bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt kan myocarditis ten gevolge hebben. Datzelfde geldt voor sommige parasieten en schimmels. Wereldwijd is de parasiet Trypanosoma cruzi die door een insectensteek wordt overgebracht de voornaamste oorzaak van myocarditis, maar deze komt in Nederland praktisch niet voor. Verder kunnen zeldzame bijwerkingen van medicijnen, bepaalde gifstoffen (alcohol), bestraling en sommige auto-immuunziekten, zoals reuma en sarcoïdose, de oorzaak zijn.

Bij mannen meer dan bij vrouwen

Iedereen kan een ontsteking aan de hartspier oplopen, maar mannen ontwikkelen 2 keer zo vaak als vrouwen een ernstige vorm van myocarditis, met soms een fatale afloop. De reden daarvoor is mogelijk dat dan sprake is van een ontsteking die wordt aangewakkerd door het hormoon testosteron waarvan mannen een hogere productie hebben. Niet zelden zijn ook jonge en ogenschijnlijk topfitte sporters zoals voetballers of wielrenners het slachtoffer; de verklaring is mogelijk dat zij gewend zijn om af te zien, pijntjes te negeren en maar door te gaan. Ze slaan daarmee de signalen van hun lichaam in de wind.

De diagnose

Zoals gezegd is myocarditis niet eenvoudig vast te stellen. Een aantal symptomen van myocarditis, zoals pijn op de borst (angina pectoris), een drukkend gevoel, benauwdheid, zweten, kunnen ook op een hartinfarct wijzen, of op pericarditis (vocht in het hartzakje), of op hartfalen, of op een scheur in de aortaklep, één van de hartkleppen die door zich te openen en te sluiten ervoor zorgt dat het bloed in de goede richting gepompt wordt. Angina pectoris, door vernauwing in de kransslagaders, komt het meeste voor en soms wordt daar eerst naar gezocht met CT-scan, angiografie, of een ischemiedetectietest (een fietstest wordt niet meer gedaan), en gaat kostbare tijd verloren voordat de diagnose myocarditis wordt gesteld. Soms is het op een hartfilmpje (ECG) te zien, waarbij de elektrische activiteit van het hart wordt gemeten en typische afwijkingen kunnen worden ontdekt. Op een MRI-scan of een echografie is soms te zien of het hart vergroot is, en soms is het nodig een biopsie uit te voeren waarbij een stukje hartspierweefsel wordt onderzocht. Verder wordt er een bloedonderzoek gedaan of te zien of het om een infectie gaat en of er schade aan het hart is ontstaan.

Behandeling

De soort behandeling hangt af van de ernst, maar rust is het allerbelangrijkst. De eerste paar maanden wordt geadviseerd om niet te sporten of andere lichamelijke activiteiten uit te voeren. Als de oorzaak zoals in de meeste gevallen een virusinfectie is, moet die vanzelf overgaan, en dat gebeurt ook meestal binnen enkele weken. Als er sprake is van een bacteriële infectie moeten er wel antibiotica worden gegeven. Wanneer de myocarditis gepaard gaat met hartritmestoornissen kunnen medicijnen zoals bètablokkers worden voorgeschreven. Als de artsen vaststellen dat de hartritmestoornissen levensbedreigend zouden kunnen zijn wordt er een ICD geplaatst, een Implanteerbare Cardioverter Defibrillator.

Implanteerbare Cardioverter Defibrillator (ICD)

Een ICD is een soort pacemaker, maar dan een beetje gecompliceerder. Het apparaatje dat ongeveer zo groot is als een lucifersdoosje controleert het hartritme: of het te snel is, te traag, en hoe regelmatig het is. Dat gaat via geleidingsdraden die in de verschillende hartkamers worden aangebracht. Wanneer het normale hartritme verandert registreert de ICD dat in een grafiek die door de arts kan worden uitgelezen. Ritmestoornissen kunnen vervolgens worden onderbroken door snelle stimulatiepulsen aan het hart af te geven, en als dat niet helpt wordt een elektrische schok afgegeven.

Dit onderwerp wordt besproken in Tijd voor MAX op dinsdag 4 feb 2020.

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 4 februari tot woensdag 5 februari 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over het hartspierontsteking. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 5 februari 2020 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.