Hartritmestoornissen

Hartritmestoornissen bestaan er in veel soorten en maten. Over het algemeen is te zeggen dat het een terugkerende verstoring van het hartritme is waarbij het hart of te snel, of te traag, of onregelmatig klopt. Maar hoe ontstaat het eigenlijk? En is er iets aan te doen?

Een gezond hart krijgt vanuit een kleine groep gespecialiseerde spiercellen, de zogenaamde sinusknoop, ongeveer eenmaal per seconde een elektrische prikkel om zich samen te trekken in een regelmatig ritme. Die prikkel verspreidt zich als een soort domino-effect over de hartspier in een vaste volgorde: eerst de boezems oftewel atria, dan de kamers, oftewel ventrikels. Door allerlei oorzaken kan dit prikkelgeleidingssysteem, eigenlijk dus een elektrisch netwerkje dat de knijpbeweging van het hart regelt, van slag raken. Een normaal hart slaat zo’n 60 tot 100 keer per minuut (in rust 60-70 keer, bij inspanning tussen 140-180 keer). Als het ritme te snel is (boven de 100) heet dat een tachycardie, als het te traag is (minder dan 60) een bradycardie. ‘Tachus’ is Grieks voor snel, ‘bradus’ is Grieks voor langzaam, en ‘cardia’ betekent hart. De stoornissen kunnen zich zowel continu voordoen of in aanvallen.

Boezemfibrilatie

Een hartritmestoornis is niet per definitie gevaarlijk. Het komt vrij veel voor en ze zijn vaak onschuldig. Bij mensen die al aan hartfalen lijden kan een ritmestoornis de symptomen verergeren. Bij hartfalen heeft het hart minder pompkracht, zodat mensen zich snel moe en kortademig voelen. Boezemfibrilleren is wel de meest vóórkomende hartritmestoornis, ongeveer 15 % van de Nederlanders boven de 65 jaar krijgt er last van. Normaal ontstaat de elektrische prikkel die de hartslag aanstuurt op één plek, die sinusknoop. Bij boezemfibrilleren ontstaan er prikkels op verschillende plekken die kris-kras door elkaar lopen. Het hartritme wordt snel en onregelmatig en het hart pompt daardoor zo’n 20-30 % minder bloed uit dan normaal. Oorzaken kunnen zijn hoge bloeddruk of een slecht functionerende hartklep. Meestal is er sprake van een verwijding van de linker- of rechterboezem. Het hart is als het ware een beetje uitgerekt en verslapt. Levensbedreigend is boezemfibrilleren niet, maar het moet wel behandeld worden met bloedverdunners.

Veel gevaarlijker is het wanneer dit fibrilleren zich in plaats van in de boezems in de hartkamers, de ventrikels voordoet. Dat wordt kamerfibrilleren genoemd. Dan worden de beide hartkamers zo snel en chaotisch geprikkeld dat ze als geheel niet meer samentrekken. Er wordt dan geen bloed meer rondgepompt, de patiënt raakt binnen 10 seconden bewusteloos en kan binnen enkele minuten overlijden. Bij acute hartdood is dit kamer-of ventrikelfibrilleren de meest voorkomende achterliggende stoornis. Oorzaak van kamerfibrilleren kan zijn een eerder hartinfarct, waardoor beschadiging is opgetreden. Hartritmestoornissen kunnen trouwens ook ontstaan door een te snel werkende schildklier, of het gevolg zijn van een erfelijke afwijking.

ECG voor vaststellen hartritmestoornissen

Van ons normale hartritme zijn we ons vaak niet bewust. Maar als het hart plotseling op een andere manier gaat kloppen valt dat direct op. Bijvoorbeeld als een bonk in de borst of eventjes een roffelen van binnen. Wat veel mensen ervaren is dat het hart een slag overslaat. Dat noemen we ‘extrasystolen’. Het hart trekt dan plotseling een keer te vroeg samen, bijvoorbeeld door schrik. De pauze tot de volgende slag is dan wat langer. Het hart krijgt tijdens deze pauze iets meer tijd om zich met bloed te vullen. Daarom is de slag daarna vaak wat krachtiger. Dat voelt als een soort bons. Het is meestal volkomen onschuldig en kan bijvoorbeeld ook komen door het gebruik van alcohol,  koffie, cola of geneesmiddelen tegen astma. Bij andere, wat ernstigere ritmestoornissen kunnen mensen naast een afwijkende hartslag, zoals hartkloppingen, ook last hebben van pijn of druk op de borst, benauwdheid, duizeligheid of misselijkheid. Wacht dit niet af en ga naar de huisarts. Die zal een hartfilmpje, een  ECG (elektrocardiogram),  laten maken waaruit kan blijken of er werkelijk sprake is van een stoornis. Komt de stoornis onregelmatig voor dan krijgt u een Holter -ECG mee naar huis. Dit is een kastje dat 1-3 dagen permanent de hartslag monitort en stoornissen opslaat in het computergeheugen.

Pacemaker

Over het algemeen wordt bij hartritmestoornissen eerst geprobeerd om de stoornis te verhelpen met medicijnen. Bij boezemfibrilleren kan dat met bijvoorbeeld bèta-blokkers en ACE-remmers. Vaak worden bij boezemfibrilleren ook bloedverdunners gegeven, omdat door de stoornis de bloeddoorstroming te gering is en er bloedpropjes kunnen ontstaan en dat kan tot een TIA leiden. Bij boezemfibrilleren wordt ook wel elektrocardioversie toegepast: in het ziekenhuis krijgt de patiënt onder narcose dan een stroomschok op de borstkas toegediend waardoor de hartslag als het ware wordt ‘gereset’. Het hart krijgt daardoor weer een normaal ritme. Heeft u last van een te traag hartritme, dan kan een pacemaker onder de huid worden aangebracht; die stuurt het hartritme bij en zorgt dat het tempo omhoog gaat. Er komen jaarlijks wel zo’n 5000 pacemakerdragers bij.

Een pacemaker kan niet ingrijpen bij levensbedreigende hartritmestoornissen. Is het risico op een plotselinge hartdood groot, dan wordt er een ICD (implanteerbare cardioverter defibrillator) onder de huid aan gebracht. Die bewaakt het hartritme, maar geeft ook een levensreddende stroomstoot wanneer het hart ermee stopt. Die levensreddende stroomstoot kennen we natuurlijk ook van de AED’s (Automatic External Defebrillator) die tegenwoordig in veel instellingen en publieke ruimtes hangen. AED’s hebben alleen zin wanneer de patiënt aan kamerfibrilleren lijdt. Dit stelt het apparaat zelf vast. Soms is er nog een andere behandeling mogelijk: wanneer de stoornis wordt veroorzaakt door een klein groepje hartspiercellen dat niet goed functioneert kunnen die cellen weggebrand worden. Dat heet ablatie. Een vrij eenvoudige ingreep en meestal heel succesvol.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX en op Tijd voor MAX Radio op dinsdag 20 december 2016.