Hartfalen

Het blijkt dat het op afstand controleren van patiënten met hartfalen, het zogeheten telemonitoren, positieve effecten heeft voor de patiënt. Maar hoe werkt het eigenlijk?

Mindere pompfunctie

Hartfalen betekent een mindere pompfunctie van het hart. Het hart pompt bloed door het lichaam en de longen. De rechter harthelft pompt het bloed de longen in. Dat komt weer terug in de linker harthelft, die het bloed weer het lichaam in pompt.

Als het hart minder goed werkt, na bijvoorbeeld een hartinfarct of door een lek in de hartkleppen, dan kan het linker hart het bloed niet goed het lichaam in pompen. Dit heeft vermoeidheid als gevolg, vooral bij een inspanning zoals traplopen. Ook hoopt het bloed dan in de longen op, waardoor men kortademig wordt en kriebelhoest krijgt, vooral ‘s nachts. Als het bloed in de rechter harthelft ophoopt, dan stuwt het bloed voor het hart in de aderen en treedt er vocht uit. Men krijgt dan vocht in de benen, oedeem. Ook de nieren gaan minder goed werken.

Nederland telt meer dan 120.000 mensen met hartfalen. Zo heeft 10% van de mensen boven de 75 jaar hartfalen. Hartfalen neemt nog steeds toe, omdat we steeds beter hartziekten kunnen behandelen en mensen steeds ouder worden. Mannen krijgen vooral hartfalen na een infarct. Vrouwen krijgen het vaak op oudere leeftijd door jarenlange hoge bloeddruk. Na de overgang stijgt het cholesterolgehalte in het bloed vaak. Meer vrouwen dan mannen sterven door een hartziekte, maar ze overlijden gemiddeld wel op latere leeftijd.

Oorzaak

Er zijn twee belangrijke oorzaken: bij een hartinfarct gaat de hartspier kapot en dan werkt de hartspier niet meer naar behoren. Een tweede oorzaak is een hoge bloeddruk: als het hart heel lang moet oppompen tegen een hoge druk in de bloedvaten, raakt het uiteindelijk op. Maar er zijn meer oorzaken. Hoe ouder men is, hoe vaker hartfalen voorkomt. Ook stoornissen in het hartritme kunnen hartfalen geven, als het hart te snel of onregelmatig klopt. Als een hartklep niet goed afsluit, stroomt het bloed steeds weer terug en dat maakt het hart ook minder efficiënt. Soms is te veel alcohol de oorzaak en heel soms een aangeboren hartafwijking. Ook kan ernstige bloedarmoede leiden tot hartfalen. De combinatie van hartfalen met COPD komt veel voor. Mensen met diabetes hebben ook meer kans op hartfalen.

Behandeling

Het helpt als het vocht eruit gejaagd wordt met plastabletten. Dan worden de benen weer dunner, neemt het gewicht af, zit er minder vocht in de longen en kan er weer lucht doorstromen. Het helpt ook om minder zout in te nemen bij het eten: zout houdt extra vocht vast in het lijf. Het is belangrijk om dan elke dag op de weegschaal te gaan staan om te kijken of u niet extra vocht vast houdt. Probeer de hoeveelheid vocht die men drinkt te beperken: maximaal 2,5 liter of bij erg hartfalen zelfs maar 1,5 liter. Er zijn ook nog andere medicijnen, die bijvoorbeeld de bloeddruk verlagen of de hartslag vertragen. Daarnaast zijn er medicijnen die de bloedvaten verwijden, zodat het bloed er makkelijker doorheen kan stromen. Sommige medicijnen verbeteren de pompkracht van het hart. Neem zelf geen medicijnen die de bloeddruk verhogen of vocht vasthouden, zoals Ibuprofen. Als er een probleem met een hartklep is, kan dat soms met een open hart operatie verholpen worden.

Telemonitoren

Telemonitoren is het op afstand volgen van de conditie. Bij hartfalen zijn het gewicht, de bloeddruk en de hartslag het belangrijkste. Die kan men thuis meten en zelf doorgeven aan het centrum waar men onder controle staat. Zijn er klachten dan kan men die daar tevens melden. Zij geven indien nodig advies wat te doen. Bijvoorbeeld minder drinken of meer of minder plastabletten nemen. Doordat men dit dagelijks doorgeeft, kan worden voorkomen dat het hartfalen uit de hand loopt en alleen nog maar een ziekenhuisopname helpt. En het voordeel is dat men de deur niet uit hoeft. Dit is vaak voor oudere mensen een hele opgave.

Hartfalen bij mannen en vrouwen

Vooral de verschijnselen van aderverkalking zijn bij vrouwen anders dan bij mannen. Bij mannen zit vaker een steeds groter wordende ophoping (plaque) in een grote tak van de kransslagaders. De kransslagaders van vrouwen kunnen over de hele lengte, tot in de kleine takken, aangetast zijn door slagaderverkalking. Dit geeft andere klachten. Vrouwen hebben daarnaast vaker dan mannen een of meer van de volgende klachten: pijn in de bovenbuik, kaak, nek, rug, tussen de  schouderbladen; kortademigheid; extreme moeheid; duizeligheid; onrustig gevoel, angst, snelle ademhaling; misselijkheid, braken.

Hartfalen is te voorkomen door de kans op een hartinfarct te verkleinen en geen hoge bloeddruk te krijgen. Dat betekent: gezonde voeding met weinig dierlijke vetten en weinig zout, niet roken, minstens 5 keer in de week een half uur of langer bewegen. Voorkom overgewicht, want met een normaal gewicht wordt het hart minder belast. Laat de bloeddruk controleren, want die kan ongemerkt te hoog zijn. Dat geldt ook voor het cholesterol in het bloed. Soms is dat familiair verhoogd.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 17 december 2013.