Gapen ook terwijl u niet moe bent? Dat is volstrekt normaal

Iemand die gaapt is moe. Althans, dat is de algemene opinie. Toch gapen we echt niet alleen als vermoeidheid zijn intrede doet. 

Zien gapen doet gapen

Iedereen gaapt, dat gaat vanzelf. De spieren die het veroorzaken worden aangestuurd door de nucleus paraventricularis hypothalami (PVN), de kern van het gedeelte in de hersenen dat de hypothalamus wordt genoemd. De PVN stuurt de spieren aan die we gebruiken als we gapen en geeft stofjes vrij die het opwekken. Dit systeem wordt geprikkeld bij slaap, maar ook als we het iemand anders zien doen. Gapen werkt namelijk zeer aanstekelijk, zeker bij mensen met een groot empathisch vermogen.

Dat laatste blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse wetenschapper Steven Platek. Hij laat 65 studenten een persoonlijkheidstest doen waarbij zij onder andere naar filmpjes moeten kijken van mensen die gapen. De studenten die de test ondergaan worden bekeken zonder dat zij dit weten, waardoor Patek en zijn team precies kunnen zien hoe zij reageren. Wat blijkt? De studenten met een groot empathisch vermogen blijken vaker te moeten gapen dan studenten die minder empathisch zijn.

Afkoelen

Daarnaast is gapen vermoedelijk ook een manier om het brein af te koelen, zo blijkt uit vrij recent Amerikaans onderzoek. Het menselijke brein schijnt zeer gevoelig te zijn voor temperatuurwisselingen, en probeert zich door gapen af te koelen als het te warm wordt in de bovenkamer. Voor dit onderzoek bestudeert verantwoordelijk wetenschapper Andrew Gallup – van de prestigieuze Princeton Universiteit – het gaapgedrag van 2 vrouwen, die soms wel tot 15 keer op een dag 45 minuten lang aaneengesloten moeten gapen. Hij onderzoekt de hersenen van de vrouwen en ziet dat er in beide gevallen spraken is van een verstoorde temperatuur-regeling.

Tijdens het sporten

Hoewel de theorie van Gallup niet 100 procent bewezen is, kan het ook een verklaring zijn voor gapen tijdens het sporten. Tijdens het sporten wordt het lichaam natuurlijk warmer en gaat het zweten om de temperatuur op peil te houden. Hersenen worden door bewegen ook warmer en koelen zich door gapen.

Ook tijdens andere activiteiten of emoties die het lichaam opwarmen, kunnen de hersenen een gaap opwekken. Denk bijvoorbeeld aan stress of boosheid.

Relatie tot zuurstof

Waar gapen vermoedelijk geen verband mee houdt, is met een zuurstoftekort. Dit wordt vaak gedacht, maar is geen bewezen theorie. Steker nog, het is zelfs min of meer ontkracht. Door de jaren heen is hier veel onderzoek naar gedaan waaruit blijkt dat er eigenlijk geen verband bestaat tussen een laag of juist erg hoog zuurstofgehalte in een ruimte en gapen. In 1987 staat deze vraag centraal in een Amerikaanse studie. Hierbij worden de testpersonen verdeeld over verschillende groepen die allemaal in andere ruimtes worden geplaatst. In elke ruimte is het zuurstofgehalte anders, maar er wordt niet meer gegaapt door de mensen die in ruimtes zitten waar het zuurstofgehalte hoog of juist lager dan normaal is. Toch wordt ook niet nog steeds over getwist, dus helemaal bewezen is het niet.

(Bron: New York Times, Pyschology Today Scientific America, Sciencedirect.com)