Europese Vaccinatieweek

Woensdag 24 april 2019 start de Europese Vaccinatieweek. In heel Europa is vaccinatie inmiddels een belangrijk onderwerp, want de vaccinatiegraad is overal aan het dalen. En dat heeft gevolgen. De mazelen komen weer terug, er zijn voor het eerst weer tientallen kinderen overleden de ziekte. In Afrika is dat nog heel gewoon: waarschijnlijk overlijden daar nog jaarlijks tienduizenden kinderen aan mazelen, maar in Nederland leek de ziekte uitgeroeid op een enkel geïmporteerd geval na. Dokter Ted legt uit wat het belang van vaccineren is. 

Discussie

In Nederland is veel discussie over het verplicht stellen van vaccinatie voor kinderdagverblijven. Dat komt omdat daar ongevaccineerde kinderen een bedreiging zijn voor de hele kleintjes die nog niet gevaccineerd kunnen worden. Vaccinatie doet u niet alleen voor uzelf maar ook voor de medemens. Staatssecretaris Blokhuis noemt dat naastenliefde, maar u kunt het ook maatschappelijke verantwoordelijkheid noemen. Dat speelt ook bij de prik tegen hersenvliesontsteking: daar worden nu kinderen tegen gevaccineerd, ook om daarmee uiteindelijk ouderen te beschermen.

Volwassenenvaccinatie

Er is dus veel te doen over kindervaccinatie, maar gek genoeg nauwelijks over volwassenenvaccinatie. Terwijl de helft van alle vaccins toch aan volwassenen wordt gegeven. Ik denk dan aan reizigersvaccinaties, een tetanusprik na een vieze wond, de griepprik, de pneumokokkenprik tegen longontsteking en de gordelroosprik. Ook bij volwassenen vaccinatie is een achteruitgang te constateren: de vaccinatiegraad voor griep is gedaald van 75 procent tot 50 procent. De pneumokokkenprik is na 20 jaar discussie in Nederland nog steeds niet ingevoerd en de Nederlandse ouderen zijn niet geïnformeerd over de gordelroosprik, terwijl dat toch een invaliderende en langdurige pijn kan veroorzaken.

Verschil kindervaccinaties en volwassenen vaccinaties

Ten eerste vaccineren we kinderen om de ziekte helemaal uit te roeien, bij volwassenen lukt dat helemaal niet. Griep komt ook bij vrijwel alle dieren voor en de overdracht naar mensen zal altijd blijven en bovendien verandert het virus voortdurend. Pneumokokken zijn bacteriën die veel mensen bij zich dragen in de neus en lang niet iedereen wordt daar ziek van. Met een pneumokokkenprik verlaagt u wel de kans op longontsteking, maar die bacteriën blijven gewoon circuleren. Gordelroos krijgt u van het waterpokkenvirus waarvan vrijwel iedereen drager is, omdat iedereen waterpokken doormaakt en het virus bij zich houdt. Dus die gordelroos kunt u niet echt uitroeien, behalve als we kinderen tegen waterpokken gaan inenten en dan duurt het nog 80 jaar voordat de gordelroos is uitgeroeid.

Ten tweede komen de ziektes waartegen volwassenen gevaccineerd kunnen worden, veel vaker voor dat die kinderziektes. Er is nu veel ophef over die 4 mazelengevallen in een Haagse crèche. In 2019 zijn er  900.000 patiënten met griep; elk jaar zijn er een paar duizend ziekenhuisopnames voor longontsteking; meer dan 10 procent van alle ouderen krijgt in zijn leven gordelroos. Ook sterven er nauwelijks nog kinderen aan die kinderziektes waartegen we vaccineren, terwijl door griep en longontsteking elk jaar duizenden ouderen sterven. Belangrijker is nog wel dat veel ouderen achteruitgaan in hun conditie en veel afhankelijker worden van thuiszorg en mantelzorg na zo’n ziekteperiode.

Ten derde is het zo dat die volwassenenvaccinatie niet altijd helpt. Bij kinderen zijn we gewend aan 100 procent werking: na een paar mazelenprikken kunt u die ziekte echt niet meer krijgen. De griepprik en ook de pneumokokkenprik en de gordelroosprik werken maar voor 50 procent. Dat komt omdat ouderen nu eenmaal minder afweer hebben door hun leeftijd en dus vaker complicaties krijgen na het oplopen van die ziektes, maar ook minder goed reageren op de inenting. Maar 50 procent vermindering van een ziekte die tijdens een epidemie wel 900.000 ziektegevallen oplevert, is altijd nog een hele hoop bescherming en dus de moeite waard.

Geld speelt een rol

Ten slotte speelt natuurlijk ook geld een rol. In Nederland hebben we meer geld over voor het genezen van ziektes dan voor het voorkomen ervan. Een jaar langer leven met kanker mag 80.000 euro kosten, maar dat iemand een jaar langer leeft door iedereen te vaccineren tegen een ziekte mag maar 20.000 euro kosten. De Gezondheidsraad adviseert het ministerie over het nut van vaccinaties, en daarin lopen ze al jaren achter bij de ons omringende landen. Ze kijken daarbij vooral naar de kosten. Als die te hoog zijn wordt de vaccinatie niet landelijk ingevoerd. Eigenlijk zouden de zorgverzekeraars het dan kunnen vergoeden, uit de aanvullende verzekering bijvoorbeeld, voor de mensen die daarvoor kiezen. Maar dat gebeurt nooit en mensen krijgen ook geen informatie dat ze het vaccin zelf kunnen aanschaffen.

Voldoende geïnformeerd

Zelf heb ik dit jaar maar alvast die pneumokokkenprik genomen en ook de gordelroosprik. Mijn vader is heel oud geworden en had heel wat ernstige ziektes in zijn leven, maar het meest leed hij toch onder de chronisch pijn na de gordelroos. Het zal mij toch niet overkomen dat ik die ziektes krijg, terwijl ik weet dat ze te voorkomen zijn. Maar ja, ik ben voldoende geïnformeerd en ik heb er het geld voor. Ik denk dat er over de vaccinaties die niet in een nationaal programma zitten, meer informatie moet komen. Niet alleen voor ouderen, maar ook voor volwassenen met een verhoogd risico, zoals COPD, hartfalen en diabetes. En ik vind ook dat ze niet alleen beschikbaar moeten zijn voor mensen die het kunnen betalen.

Actieplan Wintersterfte

In de publiciteit krijgen de kindervaccinaties veel meer aandacht dan volwassenenvaccinaties. Vorig jaar hebben we in Tijd voor MAX na die vreselijk zware griepepidemie op 3 april aandacht gevraagd voor het Actieplan Wintersterfte van de seniorenorganisatie KBO-PCOB. Tot nog toe heeft dat nog niet veel uitgehaald, al is de griepvaccinatiegraad voor het eerst sinds jaren niet gedaald. Tijd om echt tot actie over te gaan en gelukkig wil de staatssecretaris ons daarin steunen.

Vaccinatie Alliantie

Er komt een speciaal onderdeel van de Vaccinatie Alliantie die het ministerie van VWS onlangs gestart is. De KBO-PCOB gaat dat leiden, ondersteund door de Nederlandse Influenza Stichting, waar ik voorzitter van ben. De bedoeling is dat we alle betrokkenen bij de griepprik bij elkaar roepen om te kijken wat iedereen kan bijdragen aan een betere preventie van griep. Ik denk aan ouderenbonden, patiëntenvereniging van long- en hartpatiënten en diabetes. Alle beroepsverenigingen van zorgverleners roepen we op: huisartsen, medisch specialisten, verpleegkundigen en verzorgenden, bedrijfsartsen. Samen moeten we toch die vaccinatiegraad omhoog kunnen krijgen.

Vaccinatiegraad onder zorgpersoneel

Ook de vakbonden en de werkgevers spelen een rol, want de vaccinatiegraad onder zorgpersoneel moet ook omhoog. Wij vinden het heel belangrijk dat mensen werkzaam in de zorg de griepprik nemen. Het zal u toch als patiënt overkomen dat u na een flinke operatie ook nog eens griep oploopt van uw dokter. Of dat u als kwetsbare oudere in het verpleeghuis nog beroerder wordt doordat uw verzorgende niet gevaccineerd is. Vorig jaar heeft de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen een grote actie gevoerd om de vaccinatiegraad te verhogen. Die is inderdaad bijna verdubbeld, van 13 procent naar 24 procent, maar dat is altijd nog een schamele score. In Engeland halen ze met gemak de 70 procent en eigenlijk is 100 procent vaccinatiegraad het doel.

Meer aandacht voor de griepprik

We willen meer aandacht vragen voor de griepprik en later ook voor die pneumokokkenprik. In de jaren 90 is daar ook al reclame voor gemaakt. Nu zouden we veel meer met social media kunnen werken. De antivaccinatie-beweging is daar heel actief in, maar ik denk dat wij dit ook veel professioneler moeten gaan aanpakken. Veel landen hebben een Nationale Griepprikdag, om de start van de campagne te markeren. In 2018 heb ik staatssecretaris Blokhuis als voorbeeld mogen vaccineren; dit jaar wil ik de hele Tweede Kamer op die dag vaccineren.

Dit onderwerp bespreekt dokter Ted van Essen op dinsdag 23 april 2019 in Tijd voor MAX.

–

Stel uw vraag aan dokter Ted van Essen

U kunt van dinsdag 23 april tot woensdag 24 april 2019 10.00 uur hieronder vragen stellen aan dokter Ted van Essen over vaccineren. Andere vragen worden niet beantwoord. Na woensdag 23 april 2019 mag u uiteraard een reactie achterlaten, maar deze wordt niet meer beantwoord. Dit betreft geen persoonlijk consult! De dokter moet u daarvoor immers goed kennen. Dokter Ted helpt u graag met algemene informatie en achtergronden bij het onderwerp dat is behandeld in Tijd voor MAX.

U moet zich eerst registreren en inloggen om uw vraag te stellen. Uw e-mailadres is niet zichtbaar voor anderen en u kunt een fictieve naam opgeven. De naam die u achterlaat is wel zichtbaar. Ter bescherming van uw privacy verzoeken wij u persoonlijke gegevens niet te vermelden in uw bijdrage.