Eikenprocessierups-plaag 2019: veel overlast, maar ook lichtpuntjes

De eikenprocessierups houdt de gemoederen flink bezig. Door het hele land veroorzaakt het harige beestje overlast, met veel jeuk als gevolg. Gelukkig zijn er enkele werkende remedies én bestaan er ook nog steeds plekken waar opvallend weinig rupsen te vinden zijn.

3 keer zoveel eikenprocessierupsen

Al sinds 1991 zijn er eikenprocessierups-plagen in Nederland. Vermoedelijk houdt dit verband met de klimaatverandering, want de rupsen zijn gek op warm weer. Hoe warmer het wordt, hoe meer eikenprocessierupsen er zijn. In 2004 worden er veel eikenprocessierupsen in Nederland waargenomen, maar lang niet zoveel als in 2018. 2019 lijkt het record van vorig jaar te verbreken, want de Universiteit van Wageningen heeft geconstateerd dat er op sommige plekken nu al 3 keer zoveel rupsen zijn als in 2018. De rups heeft zich inmiddels ook gevestigd in het westen en noorden van Nederland, terwijl deze normaal vooral in het zuiden en oosten voorkomt. Ook zit de rups tegenwoordig in bossen, terwijl deze zich normaal gesproken alleen ophoudt in eiken in minder beboste gebieden.

Jaren overleven

Vermoedelijk houdt de overlast nog een tijd aan. De rups zelf blijft nog zeker tot eind juli ‘zitten’ en ook daarna is de kans op overlast aanwezig. De nesten van de eikenprocessierupsen kunnen jaren blijven hangen en zitten vol met de prikkende haartjes die bij contact met de huid veel jeuk kunnen veroorzaken. Als zo’n nest uit de boom valt, komen er opeens veel haartjes vrij. Deze  kunnen jaren overleven in de natuur en zodoende jeuk veroorzaken als deze op de huid terecht komen. De haartjes kunnen ook uit het nest waaien zonder dat het nest van de boom valt.

Kortom: we zijn nog lang niet van de eikenprocessierups af. Sterker nog, experts vermoeden dat de plaag in 2020 nog heftiger zal zijn, tenzij de overheid de rupsen preventief bestrijdt. Dit is de afgelopen jaren onvoldoende gebeurd, waardoor de gespecialiseerde bedrijven nu tot hun oren in het werk zitten.

Kleine brandhaartjes

De eikenprocessierups zit onder de grote en kleinere haartjes die zij onder meer loslaten als zij vervellen. De grote haren zijn onschuldig, maar de kleine veroorzaken jeukende bultjes. Deze worden ook wel brandhaartjes genoemd. Hoeveel bulten er ontstaan, hangt af van de hoeveelheid haren waarmee de persoon in kwestie in aanraking is gekomen. Wie de haartjes in mond of ogen krijgt, moet extra alert zijn. Als ze niet goed worden weggehaald, kunnen ze voor serieuze problemen zorgen. Heeft u brandhaartjes in uw mond of ogen gekregen en vertrouwt u de situatie niet? Dan is het geen overbodige luxe om langs de huisarts te gaan.

Plakband, wassen op 60 graden en föhnen

Aanraking met deze haartjes is niet helemaal te voorkomen, maar er zijn wel een aantal dingen die u kunt doen om de kans op jeuk tot een minimum te beperken. Zo kunt u brandhaartjes op uw huid verwijderen met plakband. Goed plakkend plakband waar u ook cadeaus mee dichtplakt volstaat meestal wel. Zoek het in elk geval niet in de sectie ducttape-achtigen, want dat veroorzaakt alleen maar schade aan de huid. Wie brandhaartjes op de kleding heeft gekregen, kan deze het best uittrekken en wassen op 60 graden. Stop er voor de zekerheid geen andere, ‘onbesmette’ kleding bij.

Wat u ook kunt doen is uw huid föhnen voordat u naar buiten gaat. Dit klikt misschien een beetje gek, maar het schijnt echt te werken. Arts en eikenprocessierups-deskundige Henk Jans legt het uit aan RTL Nieuws: “We weten dat de structuur van eiwitten verandert als de temperatuur boven de 60 graden komt. Daardoor verliezen sommige eiwitten hun allergene werking. Dat betekent dat deze eiwitten niet meer in staat om de reactie waarbij histamine vrijkomt tot stand te brengen. Daardoor ontstaan er ook geen klachten.” Pas uiteraard wel op dat u bij het föhnen uw huid niet verbrandt én föhn niet als u al jeuk heeft. Dan helpt het niet meer.

Smeren kan helpen

Toch veel jeuk door de eikenprocessierups? Ook dan zijn er oplossingen. Crème met methol (verkrijgbaar bij drogist en apotheek) geeft enige tijd verlichting, net als crème met aloë vera. Wie snel van de jeuk af wil, moet zich wenden tot corticosteroïdencrème, dat alleen verkrijgbaar is op recept. Deze crème werkt ontstekingsremmend en gaat ook jeuk tegen. Het is wel verstandig om het niet te lang te gebruiken, omdat de huid er uiteindelijk dunner van wordt. Meer hierover leest u in ons artikel over zomerse jeuk, waar jeuk door de eikenprocessierups natuurlijk ook onder valt.

Wonderzalf

Woont u in de buurt van Heeze? Dan kunt u ook even langs gaan bij de apotheek van Marieke Vinken. Zij ontwikkelt zelf een gel die enorm goed schijnt te werken tegen jeuk. De gel bestaat uit een combinatie van lidocaïne en levomenthol, een samenstelling die verkoelt en verdooft bij extreme jeuk. In de Brabantse gemeente is de overlast door de eikenprocessierups groot, waardoor haar eigen gemaakte crème gretig aftrek vindt. Soms is het al voor 12.00 uur ’s middags uitverkocht. Wie niet in de buurt van Heeze woont, kan bij de eigen apotheek natuurlijk ook vragen naar een crème waar dergelijke ingrediënten in zitten.

Plekken met ‘weinig’ rupsen: ze bestaan

Hoewel mensen in het hele land veel last hebben van jeuk door de eikenprocessierups, zijn er ook plaatsen in Nederland waar de overlast juist meevalt. Uiteraard zijn dit de plekken waar relatief weinig eikenbomen staan. Dit is bijvoorbeeld het geval in de kustprovincies. Daarnaast hebben sommige gemeenten in het oosten en zuiden al jaren last van de eikenprocessierups, waardoor zij de eiken preventief hebben behandeld tegen de rupsen. In Almelo werpt dit beleid nu zijn vruchten af. Daar komen in 2018 nog bijna 1.000 meldingen binnen over eikenprocessierupsen, maar in 2019 zijn dit er vooralsnog 260.

Lees ook: experts beantwoorden ruim 100 veelgestelde vragen over eikenprocessierups. 

(Bron: archief, AD, Barbants Dagblad, WUR, Tubantia, RTL Nieuws)