Delier

Een delier is het plotseling optredende van ernstige verwardheid. Een delier komt vooral voor bij kwetsbare ouderen. 1 op de 3 65-plussers krijgt er ooit mee te maken. Alleen al in het ziekenhuis zijn er elk jaar 40.000 mensen met een delier.

Delirium en delier

Een delier ontstaat als onze hersenen niet meer een samenhangend geheel kunnen maken van alle prikkels die we krijgen. Het ene moment is het erger dan het andere moment. Bij een delier heeft men geen grip meer op de werkelijkheid. Ergens de aandacht op richten en vasthouden is dan erg moeilijk. Iemand met een delier kan gedesoriënteerd en onsamenhangend overkomen. De verwardheid is meestal tijdelijk, maar een enkele keer blijft de verwardheid. Bij een delirium denken we vaak aan delirium tremens, wat bij alcoholverslaving optreedt. Delier heeft meestal met een lichamelijke ziekte te maken en heel zelden met alcohol.

Symptomen

Iemand met een delier gedraagt zich anders dan men gewend is. Iemand is verward en praat vaak onsamenhangend. Een gesprek is moeilijk te voeren. Ook het geheugen en het denken zijn verward. Er zijn drie verschillende manieren waarop een delier zich kan uiten. De patiënt kan erg opgewonden zijn, heeft gedachten die niet kloppen (wanen), ziet, hoort of ruikt dingen die er niet zijn (hallucinaties) en wordt achterdochtig, schrikachtig, kwaad of agressief en is daardoor zeer lastig voor de omgeving.

Het kan ook zijn dat de patiënt juist stil is, zich terug trekt en niet reageert op zijn omgeving. Door wanen en hallucinaties kan iemand zo angstig worden dat diegene niets meer durft te zeggen of te doen. Soms treden beide vormen tegelijkertijd op. Iemand is bijvoorbeeld overdag heel rustig en teruggetrokken, maar raakt in paniek zodra het donker wordt en is dan moeilijk te kalmeren.

Oorzaken

Er zijn veel verschillende oorzaken. Vaak komt het door een ziekte, bijvoorbeeld een blaasontsteking, longontsteking, suikerziekte die niet goed onder controle is, een ziekte van de schildklier, een hartinfarct, het niet goed leeg kunnen plassen van de blaas, verstopping, ondervoeding of een gebrek aan slaap.

Maar ook een operatie, zelfs een kleine en onschuldige, kan zo ingrijpend zijn dat een ouder iemand daardoor een delier krijgt. Ook narcose kan een rol spelen of een ongeval, bijvoorbeeld een gebroken heup. Bovendien kunnen slechtziendheid of slechthorendheid zo belastend zijn dat een delier ontstaat. Er zijn ook medicijnen die het kunnen veroorzaken, zoals medicijnen tegen plasproblemen, de ziekte van Parkinson, depressies, hartritmestoornissen, allergie, misselijkheid en prednison. Ook stoppen met alcohol of kalmeringsmiddelen kan een delier veroorzaken.

Behandeling

Het is belangrijk om te weten dat iemand met een delier zich het veiligste voelt in de eigen vertrouwde omgeving. Dit geeft minder aanleiding voor angst en paniek. Familie, vrienden en buren kunnen dus veel doen om de patiënt te helpen. Zorg voor rust. Spreek in korte, eenvoudige zinnen en stel korte, eenvoudige vragen. Laat iemand met een delier zo min mogelijk alleen; zorg dat er steeds vertrouwde familieleden, vrienden of buren aanwezig zijn. Beperk het aantal aanwezigen wel tot een minimum. Bied steeds herkenningspunten uit de werkelijkheid aan, zoals een klok, kalender en foto’s. Vertel zo nodig regelmatig welke dag het is, hoe laat het is, wie u bent en waar u bent. Zorg dat een eventuele bril of een gehoorapparaat gebruikt wordt. Zorg voor goede verlichting. Als iemand bang is voor dingen die hij denkt te voelen of te zien, toon dan begrip en zeg niet dat het onzin is. Ga geen discussie aan, maar leg voorzichtig uit hoe ú de werkelijkheid ziet. Wek geen achterdocht door te fluisteren of kamers op slot te doen. Probeer er voor te zorgen dat iemand voldoende drinkt en gezond eet.

Wanneer men op zoek moet naar de lichamelijke oorzaak, gaat dit vaak gepaard met een opname in het ziekenhuis. Juist die verandering kan het delier erger maken. Een delier is bijna altijd tijdelijk en gaat over als de oorzaak verdwenen is. Hoe lang dit duurt, hangt af van de ernst van de oorzaak. Er kunnen medicijnen tegen de verwardheid of angst worden voorgeschreven, dat is meestal haldol. Iemand met een delier kan overigens niet alleen zijn en moet zolang verzorgd worden door naasten of in het ziekenhuis.

Vergeetachtigheid

Hoe lang een delier duurt, is sterk afhankelijk van de oorzaak. Zo kan soms door de behandeling van een blaasontsteking een delier binnen een paar dagen verdwijnen. Bij ouderen kan het herstel na een delier wel eens tegenvallen. Soms blijft er daarna verwardheid of vergeetachtigheid bestaan. Het is mogelijk dat de medicijnen, bijvoorbeeld tegen verwardheid, gedurende langere tijd moeten worden ingenomen. Het is dus van belang om situaties die mogelijk een delier zouden kunnen uitlokken, te vermijden.

Dit onderwerp is behandeld in Tijd voor MAX op 6 maart 2012.