De witte jas van de dokter, hoe is deze traditie ontstaan?
Publicatiedatum: 17 december 2023
Van tandartsen tot verplegend personeel, veel medische beroepsgroepen zijn onlosmakelijk verbonden met hun witte jas. Als iemand het over ‘de man (of vrouw) met de witte jas’ heeft, weet u meteen waar diegene het over heeft. Maar komt deze traditie eigenlijk vandaan? Het verhaal begint in de klassieke oudheid, voor het begin van onze jaartelling.
Van Babylonische rijk naar schilderij Rembrandt
In het voormalige Babylonische Rijk, gelegen in het huidige Midden-Oosten, is er namelijk al sprake van gezondheidszorg. De medici dragen dan uit hygiënisch oogpunt al witte kleren, een gewoonte die vervolgens overwaait naar Griekenland en Rome. In Nederland is de witte jas in de medische wereld nog niet zo’n oud fenomeen. Denk bijvoorbeeld aan de in het zwart gestoken mannen op Anatomische les van dr. Nicolaes Tulp, een beroemd werk van Rembrandt.
Doorbraak van de witte jas
Voor de wereldwijde doorbraak van de witte jas gaan de meeste historische bronnen terug naar de tijd van Louis Pasteur, eind 19e eeuw. De wereldberoemde Franse wetenschapper, naamgever van het woord pasteuriseren, heeft baanbrekend werk op het gebied van bacteriën en hygiëne verricht. Sowieso is er in de loop van de 19e eeuw steeds meer aandacht gekomen voor medische hygiëne. De Hongaar Ignaz Semmelweis heeft het handen wassen geïntroduceerd. En de Britse arts Joseph Lister heeft zich verdienstelijk gemaakt met zijn antiseptische methode, gericht op ontsmetting en desinfectie. Naar deze Lister is overigens het mondwatermerk Listerine vernoemd. Dat de witte jas ongeveer in deze zelfde periode de medische wereld binnen is gedrongen, is geen toeval.
Witte jas als symbool van reinheid
Deze gewoonte waait ook over naar Nederland. Wit geldt immers wereldwijd als de kleur van reinheid, hoop en zuiverheid. En een arts in een kenmerkend smetteloze witte jas past in het beeld van de steeds hygiënischer wordende ziekenhuizen. Sowieso is het voor de meeste patiënten een prettiger aanblik dan een arts in het zwart, de kleur van de dood. Volgens weer een andere verklaring heeft de keuze voor de witte jas ook een praktische oorsprong. Want ongeverfd linnen materiaal is makkelijker om schoon en steriel te houden.
‘In 4 weken Engeland 0 witte jassen gezien’
De witte jas is symbool komen te staan voor de autoriteit en het aanzien van de arts. De reclamewereld heeft jarenlang dankbaar gebruikgemaakt van professioneel ogende medici, om tandpasta of haargroeimiddel aan te prijzen. Wel lijkt er een voorzichtige kentering te zijn ingezet. Co-assistent David Brouwer schrijft in oktober 2023 voor het platform Medisch Contact over een bezoek aan Engeland. ‘Na 4 weken goed rondkijken in het ziekenhuis heb ik precies 0 witte jassen geteld – die ene keer dat ik verdwaald in een laboratorium belandde daargelaten’, constateert Brouwer. Een keycord met een pasje van het ziekenhuis volstaat wel, ongeacht de kleur van de werkkleding, vinden de Engelsen. Maar in Nederland ligt dat nog anders. ‘Loop een willekeurig ziekenhuis in Nederland binnen en je struikelt over de witte jassen. Meestal zitten daar dokters in, maar dat hoeft niet eens’, aldus Brouwer.
Waarom draagt operatiepersoneel juist geen witte jas?
En hoe zit het dan met operatiepersoneel, dat juist blauwe of groene kleding draagt? De verschillende verklaringen voor deze kleurkeuze zijn praktisch van aard. Ten 1e geven deze kleuren meer rust aan de ogen dan wit, dat licht reflecteert. En rust aan de ogen is wel zo prettig tijdens een operatie, waarbij het medisch personeel urenlang geconcentreerd door moet blijven werken. Daarnaast zijn bloedvlekken op deze kleur iets minder goed zichtbaar dan op de witte jas.
(Bron: RTV Drenthe, Medisch Contact, Quest, Verplegen door de eeuwen heen, WRM Magazine, Academia, Willem Wever, School TV. Foto: Shutterstock)
