Burn-out

We kennen allemaal wel eens een moment in ons leven dat het allemaal te veel is. Maar wanneer is er sprake van overspannen zijn en wanneer van een burn-out? 

Overbelast

Soms is het leven ineens veel zwaarder: er zijn problemen, er is iets ingrijpends gebeurd of iemand ervaart minder steun uit de omgeving. Als de omstandigheden meer vragen dan zo iemand aankan, raakt hij of zij overbelast. Ze verliezen het overzicht en raken de greep op de situatie kwijt. Er ontstaan psychische en lichamelijke klachten waardoor iemand niet meer normaal kan functioneren. Dit noemen dit overspannen. Pas als de klachten langer dan 6 maanden duren en gevoelens van moeheid en uitputting op de voorgrond staan, dan spreken we van een burn-out.

Bij een burn-out of overspannen situatie, ontstaan psychische klachten zoals piekeren, gespannenheid, prikkelbaarheid, een gejaagd gevoel, niet tegen drukte kunnen, slaapproblemen en gemakkelijk huilen. Ook is er sprake van een geestelijke moeheid, waardoor iemand nergens meer zin in heeft en moeite heeft met denken en concentreren. Daarnaast zijn er vaak ook lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, pijn op de borst, hartkloppingen of maagklachten. Er kan ook lichamelijke moeheid ontstaan waarbij elke stap teveel is, het ene been niet meer voor het andere gezet kan worden en het gevoel ontstaat het niet meer aan te kunnen. Functioneren op het werk, thuis, in een winkel of zelfs in het verkeer is niet meer mogelijk.

Depressie

Bij een depressie staan somberheid en lusteloosheid op de voorgrond. Iemand heeft dan nergens meer zin in, ziet het leven niet meer zitten. en kan zich minder goed concentreren, bijvoorbeeld bij het lezen of televisiekijken. Ook het nemen van beslissingen kost meer moeite, ook als het om iets heel eenvoudigs gaat. Men voelt zich traag en moe, of juist rusteloos en snel geïrriteerd. Iemand die depressief is ervaart schuldgevoelens, het gevoel overbodig en nutteloos zijn. Ze slapen slecht of juist heel veel. Het eten smaakt niet meer waardoor iemand afvalt of iemand eet juist extra veel en komt daardoor juist aan. Een burn-out lijkt in veel opzichten op een depressie en de behandeling is ook vaak hetzelfde.

Herken een burn-out

Verschillende omstandigheden zorgen samen voor extra spanning in het leven, bijvoorbeeld veel verplichtingen, grote problemen of heftige gebeurtenissen.

Verplichtingen zijn de normale taken die we op ons nemen, zoals het huishouden en werk. Maar ook andere activiteiten zoals hobby’s, sporten, een cursus, opleiding of een verbouwing. En verplichtingen ten opzichte van familie, vrienden of buren.

Problemen hebben te maken met wat men belangrijk vindt in het leven en wat men wil bereiken. Als de dingen anders lopen dan gepland en gewild, kan dat een probleem worden. Bijvoorbeeld in de relatie met de baas, collega’s, familie, partner of kinderen. Maar iemand kan ook problemen hebben met zichzelf (‘in de knoop zitten’), met de gezondheid of op het gebied van werk, geld of wonen. Problemen vergen altijd extra inspanning omdat men probeert ze op te lossen, te vermijden of ermee om te gaan.

Gebeurtenissen, zoals het ernstig ziek worden van een naaste of geliefde, veroorzaken veel emoties. Het kost tijd en energie om deze emoties te verwerken. Andere gebeurtenissen, zoals een verhuizing of een nieuwe baan, brengen veel veranderingen met zich mee. Ook een ernstige gebeurtenis zoals een misdrijf, kan ervoor zorgen dat iemand overspannen raakt.

Voorkomen

Het herstel na overspanning verloopt in 3 fasen. Pas als de patiënt inziet en accepteert dat het overspannen is, kan men geleidelijk ontspannen. Kom eerst tot rust. Het ordenen en opschrijven van de gedachten kan hierbij helpen. Omdat werken vaak niet meer lukt, zullen tijdelijk een aantal activiteiten losgelaten moeten worden en bepaalde taken of verplichtingen overgedragen. Bedenk daarna oplossingen voor eventuele moeilijkheden waar men tegenaan is gelopen. De derde fase is de fase waarin de bedachte oplossingen worden uitgevoerd.

Bij deze actieve aanpak is de kans groot dat iemand binnen zeven weken de normale bezigheden geleidelijk weer op kan pakken. Bijna iedereen die last heeft van overspannen of een burn-out functioneert binnen een half jaar weer volledig, zowel thuis als op het werk. Als dat niet zo is, is er sprake van een burn-out en moet men hulp krijgen van een psycholoog.

Jongeren moeten vaak veel ballen tegelijkertijd in de lucht houden: werk, carrière, gezin, vrije tijd, uitgaan en sociale media bijhouden. Ze hebben soms nog niet hun grenzen leren kennen en denken dat alles tegelijkertijd moet kunnen. Een overspanning kan dan leerzaam zijn. Op zo’n moment moeten ze leren het evenwicht te behouden tussen werk en privé, ‘nee’ leren zeggen en de signalen van spanning leren herkennen zodat tijdig gas terug genomen kan worden. Vaak helpt het om een cursus te doen over het maken van een dagindeling, assertiviteit enzovoort. Dan is de kans groter dat een volgende overspanning wordt voorkomen door tijdig maatregelen te nemen.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 25 maart 2014.