Alopecia

Alopecia is een haaraandoening waarbij iemand vrij plotseling kaal wordt. Het kan zowel bij mannen als bij vrouwen voorkomen. Voor vrouwen is het doorgaans ingrijpender. Vaak begint het bij één plekje en komen er soms meer ronde en ovale plekken bij op het behaarde hoofd, maar soms ook in de baardstreek. Meestal jeukt het niet en de huid ziet er gezond uit. Dat noemen we alopecia areata. Ongeveer 2% van de mensen krijgen daar ooit in hun leven tijdelijk last van. Soms blijft het daarbij, maar in 10% van de gevallen verdwijnt al het hoofdhaar (alopecia totalis) en in 1 op de 100 de totale lichaamsbeharing, dus ook wenkbrauwen, wimpers, borsthaar en schaamhaar (alopecia universalis). Dat zijn toch wel zo’n 10-20.000 mensen in Nederland. Soms doen ook de nagels mee. Die krijgen putjes en groeven en worden brokkelig.

Een haarzakje stapelt hoorncellen op tot een haar. Die groeit meestal een 3-6 jaar (anagene stadium), ongeveer 1-3mm per dag. Daarna komt de haar in een rustfase (katageen stadium) en dan valt de haar uit (telogeen stadium) en begint de cyclus opnieuw. Ongeveer 50-100 haren vallen per dag uit. Die cyclus kan zo een keer of 10-20 gebeuren, maar elke keer wordt de haar wat dunner en groeit langzamer. Soms ontstaat een ontstekingsproces rondom de haarwortel. We denken dat het in de afweer zit, een auto-immuun aandoening. Dat wil zeggen dat het lichaam antistoffen maakt tegen de cellen van de eigen haarwortels. Dat soort auto-immuun ziekten komt meer voor. Schildklieraandoeningen en reuma komen daar ook door. Ook bij eczeem en vitiligo (verdwijnen van de pigmentcellen) spelen immuun-processen een rol. We weten niet precies waardoor dat komt. Soms speelt erfelijkheid een rol: eeneiige tweelingen krijgen het vaak allebei. Of stress een rol speelt, is nog niet bekend.

Het haar komt meestal weer terug, soms eerst in de vorm van witte haren. Dat komt omdat de haarzakjes blijven bestaan. Het kan ook jaren duren voor het terugkomt. Dat is anders dan bij het haarverlies door de leeftijd. Dat noemen we alopecia androgenica: steeds grotere inhammen en een kale kruin bij mannen. Daarbij spelen hormonen een rol: DHT, ofwel DiHydroxy Testosteron. Vaak is het ook erfelijk bepaald op welke leeftijd dat begint. Bij de androgenica vorm verdwijnen de haarzakjes en die komen niet meer terug. Bij vrouwen wordt de inplant van de haren vaak diffus wat dunner. Nog weer een andere vorm van kaalheid is de alopecia cicatricalis: dat is de ontbrekende haargroei op een litteken. Tenslotte kun men ook gedurende een paar maanden na een ernstige ziekte of zwangerschap vermeerderde haaruitval hebben: telogeen effluvium. We zien dat ook bij chemotherapie en vergiftigingen met rattengif (thallium). Die haren komen wel gewoon weer terug.

Er zijn geen effectieve behandelingen bekend. Omdat het haar in 9 van de 10 gevallen vanzelf weer terugkomt, is een behandeling al vlug succesvol. Huidartsen proberen vaak wel corticosteroïden, in crèmes of met injecties. Ook wordt wel geprobeerd om met ultraviolet licht de haargroei te stimuleren. Sommige immuun-therapieën zijn geprobeerd, meestal met weinig succes. Ook wordt wel blijvende make-up gebruikt door wenkbrauwen te tatoeëren.

Dit onderwerp is besproken in Tijd voor MAX op 6 oktober 2015.