We stemmen met een rood potlood, hoe is dat zo gekomen?

Tegenwoordig maken we onze stem bekend met een rood potlood, maar het stemmen is niet altijd met die kleur gegaan. Hoe is het zo gekomen?

Zwart potlood

In het verleden is de keuze voor het aantal kandidaten een stuk beperkter dan nu. En het stembiljet daarmee een stuk overzichtelijker dan tegenwoordig het geval is. Tot ruim 100 jaar geleden is het daarom geen probleem om met een zwart potlood te stemmen. In 1917 is er echter een nieuw kiesstelsel gekomen, waarna er in plaats van een overzichtelijk aantal kandidaten opeens keuze uit zeer velen is. Voor de tellers op de stembureaus wordt het vanaf dat moment ondoenlijk om de markeringen met het zwarte potlood goed te zien op stembiljetten met zoveel zwarte letters.

Contrast

Er is dus een contrasterende kleur stempotlood nodig, om het tellen van de stemmen te vereenvoudigen. De toenmalige burgemeester van Soest stelt voor om het tellen te vergemakkelijken door voortaan een rood potlood te gebruiken. Doordat de kleur rood politiek gevoelig ligt wordt er ook gediscussieerd over alternatieve kleuren oranje, groen en paars, maar uiteindelijk valt de keuze toch op de kleur rood. Het rode stempotlood is sinds 1922 in gebruik, tussentijds (van 1970 tot 2007) deels vervangen door stemcomputers.

Potlood niet verplicht

Het is overigens niet verplicht om het rode potlood uit het stemhokje zelf te gebruiken om uw stem uit te brengen. In de Kieswet staat dat er met de kleur rood gestemd moet worden, maar daarvoor mag u ook zelf een potlood of bijvoorbeeld een stift of pen meenemen. Een stem met een andere kleur wordt niet geaccepteerd, uw stem is dan niet geldig en wordt niet meegeteld. Het rode stempotlood is overigens bewust gekozen. Het is extra dik en 6-kantig, zodat het goed in de hand ligt. Ondanks de digitalisering op vele vlakken is het stemmen nog steeds een handmatige aangelegenheid. Stemmen via een stemcomputer is tot op de dag van vandaag niet betrouwbaar genoeg. Voorlopig zullen we het rode potlood dus nog wel even blijven gebruiken.

Tweede Kamerverkiezingen 2021

In verband met de coronapandemie worden tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 potloden, stemhokjes, tafels en dergelijke geregeld gereinigd. In sommige gemeenten krijgen alle kiezers een eigen rood potlood, dat ze daarna mee naar huis mogen nemen. In het geval van briefstemmen hoeft er overigens geen rood potlood gebruikt te worden. Dit mag met elke kleur, is te lezen op de website van de Rijksoverheid. De 74-jarige Gerrit Degenaars vertelt er in een video meer over.

(Bron: PZC.nl, Willem Wever, Kiesraad, Rijksoverheid)