Wat is de kostendelersnorm? En wanneer kunt u hier als AOW-ontvanger mee te maken krijgen?
Publicatiedatum: 3 april 2025
Gaat u bij één van uw kinderen inwonen, omdat u mantelzorg nodig heeft? Of verblijft u om een andere reden tijdelijk met meerdere mensen op uw adres? Mogelijk heeft u dan te maken met de zogeheten kostendelersnorm. Deze norm schrijft voor dat u wordt gekort op uw inkomsten, omdat u deel uitmaakt van een meerpersoonshuishouden. En u dus uw uitgaven met meerdere mensen kunt delen. Maar volgens de wet is er niet altijd sprake van een gedeeld huishouden. Welke situaties gelden wel of niet als kostendeling? En wanneer wordt u wel of niet op uw inkomen gekort?
Is kostendelersnorm hetzelfde als een mantelzorgboete?
Vanaf 2014 is er veel te doen om de zogeheten ‘mantelzorgboete’, een kostendelersnorm voor AOW’ers die bij een familielid inwonen. Volgens dit wetsvoorstel van het toenmalige kabinet-Rutte II worden ouderen gekort op hun AOW-uitkering, zodra ze bij één van hun kinderen in gaan wonen. Ze vormen immers een gedeeld huishouden en delen de kosten voor levensonderhoud.
Tegenstanders van dit wetsvoorstel noemen de kostendelersnorm dus een ‘mantelzorgboete’, omdat het ontmoedigend zou werken voor potentiële mantelzorgers. Uiteindelijk is dit wetsvoorstel nooit doorgevoerd. De invoering van deze specifieke kostendelersnorm is in eerste instantie uitgesteld, onder druk van kritische partijen in de Tweede Kamer, om in 2017 helemaal van tafel geveegd te worden.
Als u bij uw kind of iemand anders gaat inwonen, heeft dat dus geen invloed op de hoogte van uw alleenstaanden-AOW of gehuwden-AOW. Echter, in het geval van mantelzorg kan uw alleenstaanden-AOW soms worden omgezet naar een AOW voor gehuwden of samenwonenden. Dat hangt af van de (familie)relatie die u heeft met degene bij wie u gaat wonen. Meer informatie hierover vindt u op de website van MantelzorgNL. Daarnaast kunt u via deze vragenlijst van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) nagaan welke van de 2 AOW-uitkeringen u krijgt, die voor alleenstaanden óf gehuwden/samenwonenden, in uw situatie.
Kostendelersnorm voor AOW-ontvangers met AIO-aanvulling
Maar op andere gebieden is er wel degelijk nog een kostendelersnorm, op grond van de Participatiewet en Toeslagenwet. AOW-ontvangers met een AIO-aanvulling kunnen er bijvoorbeeld mee te maken krijgen. AIO staat voor Aanvullende Inkomensvoorziening Ouderen, de AIO-aanvulling is bedoeld voor ouderen met een zeer laag inkomen, onder het sociaal minimum.
Maar het gaat hier wel om een inkomensondersteuning, bedoeld voor de mensen die het hard nodig hebben. Als u deze AIO-aanvulling ontvangt, heeft u dus meerdere rechten en plichten. Uw vermogen mag niet te hoog zijn en u mag een beperkt aantal weken per jaar in het buitenland verblijven, zoals we in dit artikel uitleggen.
En als u bij uw kind gaat inwonen – of bij een andere naaste – is er sprake van een gedeelde huishouding, waardoor u per persoon minder geld kwijt bent aan levensonderhoud. Volgens de kostendelersnorm krijgt u in dat geval een lagere AIO-aanvulling. Hoeveel u wordt gekort, hangt af van uw woonsituatie (alleenstaand of gehuwd/samenwonend) en het aantal kostendelers op uw adres. De precieze bedragen kunt u in dit overzicht van de SVB zien.
Kostendelersnorm in de bijstand
Ook als u een bijstandsuitkering heeft, kunt u te maken krijgen met de kostendelersnorm. Als u met meerdere volwassenen op hetzelfde adres woont, geldt dit dus als een meerpersoonshuishouden. Wel zijn de regels sinds 2023 versoepeld, want de minimale leeftijd voor de kostendelersnorm is van 21 naar 27 gegaan, mede op initiatief van de SVB. Volwassen, niet-studerende kinderen van bijstandsgerechtigden kunnen hierdoor thuis blijven wonen, zonder dat dit direct gevolgen heeft voor de uitkering van hun ouders. “We zijn blij met deze ontwikkeling, maar wat ons betreft moet het hele leefvormenstelsel fundamenteel vereenvoudigd worden, zodat de regels rond samenwonen beter aansluiten bij de wensen en verwachtingen van burgers”, reageert een woordvoerder van de SVB tegenover MAX Vandaag.
Wanneer is er wel of niet sprake van kostendeling?
Overigens geldt de kostendelersnorm niet alleen voor mantelzorg en familierelaties. Het gaat er vooral om of uw huisgenoot wel of niet ouder is dan 27, ongeacht uw onderlinge relatie. De kostendeler kan dus een direct familielid, maar ook een vriend of een kennis zijn. Wel is er 1 belangrijke uitzondering op deze regel. Als er sprake is van kamer- of hospitaverhuur, dan geldt de kostendelersnorm niet. U heeft dan namelijk een commerciële relatie met degene die op uw adres staat ingeschreven, in dit voorbeeld een student die bij u een kamer huurt. En stel dat uw eigen kind 28, 29 of 30 jaar oud is, op uw woonadres staat ingeschreven én een studie volgt? Dan geldt dit ook niet als kostendeling.
Zijn er uitzonderingen op de kostendelersnorm?
Er zijn nog meer situaties waarin de kostendelersnorm niet van toepassing is, ook al woont u (tijdelijk) met meerdere volwassenen in huis. Hoe ingewikkeld het soms kan zijn om dit te bepalen, blijkt uit deze uitzending van Meldpunt in januari 2024. Omdat de 67-jarige Tom een constante zorgvraag heeft, woont hij in bij Lydi (80 jaar). De SVB oordeelt aanvankelijk dat er sprake is van een gedeeld huishouden, waardoor Tom en Lydi een AOW voor gehuwden ontvangen. Maar in de praktijk blijken ze allebei recht te hebben op een hogere alleenstaanden-AOW, omdat ze feitelijk 2 alleenstaanden onder hetzelfde dak zijn.
Daarnaast maken meerdere gemeenten gebruik van tijdelijke vrijstellingen op deze kostendelersnorm. Dat is bijvoorbeeld het geval als u tijdelijk iemand in huis neemt, om diegene te helpen. ‘U vangt iemand op die in een noodsituatie zit’, is het uitgangspunt in de gemeente Rotterdam. De gemeente Den Haag noemt meerdere specifieke voorbeelden, waarbij u iemand thuis kunt opvangen, zonder dat dit meteen gevolgen voor uw kostendelersnorm heeft. Daarnaast kunt u Oekraïense vluchtelingen thuis opvangen, zonder gevolgen voor de kostendelersnorm.
(Bron: Archief, MAX Meldpunt, ANP, Sociale Verzekeringsbank, Rijksoverheid, Plus Online, NOS, Woonbond, Gemeente Rotterdam, Gemeente Den Haag, Binnenlands Bestuur, Gemeente Amsterdam, MantelzorgNL. Foto: Shutterstock)
