Waarom is contant geld voor sommigen zo belangrijk?

Betalen met de pinpas is voor velen de normaalste zaak van de wereld, maar lang niet iedereen is hier een voorstander van. Er is een groep mensen die liever contant betaalt dan pint, waaronder ook veel ouderen. Hoe komt het dat zij vasthouden aan betalen met briefjes en muntjes? Wij vragen het financieel psycholoog Anne Abbenes.

Minder met contant

In 2019 onderzoeken Betaalvereniging Nederland en De Nederlandse Bank het betaalgedrag van de Nederlander. De conclusie is duidelijk: er wordt steeds minder met contant geld betaald. Pinnen, daarentegen, gebeurt steeds meer. Deze laatste betaalvorm doet eind jaren 80 zijn intrede in ons land en heeft in de afgelopen 30 jaar aan populariteit gewonnen. In 2019 wordt ruim 67 procent van alle zogenoemde toonbankbetalingen (in winkels, restaurants, etc.) met de pinpas gedaan tegenover 32 procent met contant geld. Wie deze cijfers vergelijkt met dergelijke onderzoeksresultaten uit 2010 ziet dat we inmiddels in een omgekeerde wereld leven. In 2010 worden ‘slechts’ 32 procent betalingen aan de kassa met de pinpas gedaan en rond de 65 procent met contant geld.

Op straat

Contant lijkt dus op z’n retour en dat is ook te zien in het straatbeeld. Bij sommige restaurants of winkels is het niet meer mogelijk om met cash te betalen en ook verdwijnen er steeds meer bankfilialen. Bankzaken kunnen immers online geregeld worden, dus zo’n kantoor verliest dan de functie.

Ondanks dat contant geld naar de achtergrond verdwijnt, wordt dus nog steeds 32 procent van de betalingen gedaan met dit soort geld. Vermoedelijk zijn het veel oudere mensen. Uit onderzoek van ouderenorganisatie ANBO blijkt dat contant geld voor 1 op de 10 ouderen hét betaalmiddel is.

Dit vindt het brein

Waarom is contant geld juist voor deze doelgroep belangrijk?  Volgens Anne Abbenes, financieel psycholoog en verbonden aan het Financial Psychology Institute Europe, kan dit dt maken hebben met de manier waarop de hersenen werken. “De hersenen houden van concreet, van iets tastbaars. Zoiets als contant geld. Als het op is, is het op en kun je niets meer kopen. Wie betaalt met de pinpas is geneigd meer geld uit te geven, omdat het veel minder duidelijk is hoeveel geld je nog hebt.”

Veranderingen

Naast abstractie is het brein ook niet zo gek op veranderingen. “Dat vinden de hersenen lastig. Iets verliezen is daarom altijd moeilijker dan iets nieuws aanleren”, legt zij uit. “Door verandering ontstaat een nieuwe, vaak onzekere situatie en ligt verlies van het gevoel van veiligheid en controle op de loer. Dit kan je ook het gevoel geven dat je er niet meer echt bijhoort, waardoor er een natuurlijke weerstand tegen zo’n verandering ontstaat.”

Opvoeding

Ook opvoeding kan een rol spelen bij het vast blijven houden aan contanten. “Je hebt mensen die van hun ouders hebben geleerd dat banken niet te vertrouwen zijn en dat zij daarom altijd contanten in huis moeten hebben. Dit zie ik overigens niet alleen terug bij oudere mensen, maar ook bij jongeren die dit denkbeeld van huis uit hebben meegekregen. Het doorgeven van zo’n denkbeeld gebeurt vaak onbewust en vooral door middel van acties. Deze mensen zien bijvoorbeeld hun ouders altijd geld neerleggen op een bepaalde plek in huis, nemen dat gedrag over en geven het weer door aan hun eigen kinderen”, zegt Abbenes.

Geld onder het matras verstoppen is een duidelijke actie waarmee een bepaald denkbeeld over geld doorgegeven kan worden.

Toch overstag?

Vast willen houden aan contant lijkt een vrij natuurlijk proces. Voor de hersenen is dat oude, vertrouwde geld fijn, want zij houden niet van verandering. Bovendien is al dat haast virtuele geld veel te abstract voor ons brein. En dan is er ook nog een mogelijke rol van de opvoeder. Ondanks deze aspecten is het wennen aan internetbankieren of betalen met de pinpas niet onmogelijk, vertelt Abbenes.

“Als we ons niet aan zouden kunnen passen, dan hadden we nu al niet meer bestaan als mens. Dat is het goede nieuws. We kunnen ons dus aanpassen, maar het gaat alleen niet werken als de verandering dwingend wordt opgelegd. Het helpt beter om het positief te benaderen en bijvoorbeeld internetbankieren ook passend te maken voor mensen die het nu nog niet willen gebruiken.”