Spel vergroot bewustwording rondom delen persoonsgegevens in openbare ruimte

Wist u dat u persoonlijke gegevens prijsgeeft als u bijvoorbeeld het vuilnis weggooit? Of als u naar een bewegend reclamebord kijkt? Waarschijnlijk is het antwoord op deze vragen nee. Om het bewustzijn rondom het delen van persoonsgegevens in de openbare ruimte te vergroten, is er nu een virtueel spel ontwikkeld door onderzoekers van de universiteiten in Delft, Rotterdam en Leiden.

Praktisch, maar discutabel

In het spel Jouw buurt, jouw data legt de speler een route af door een stad. Onderweg komt hij of zij verschillende punten tegen waar data wordt verzameld. In het spel wordt hier actief op gewezen, maar in het dagelijks leven is dit natuurlijk niet zo. Spelers komen bijvoorbeeld op een gegeven moment een prullenbak tegen die geopend kan worden met de bankpas, waardoor het statiegeld dat op het afval zit, direct terugstort wordt op de rekening. Hartstikke praktisch, maar het roept ook vragen op. De prullenbak heeft door het scannen van de pas immers bankgegevens verzameld, iets wat niet iedereen een prettig gevoel zal geven. Daarnaast is het soms ook onduidelijk welk bedrijf of instantie de prullenbak heeft geplaatst en dus toegang heeft tot de verzamelde gegevens. Ook is het soms volstrekt onbekend wat er na het verzamelen met de gegevens wordt gedaan. Worden deze doorverkocht? Bewaard? En als ze bewaard worden, hoe lang dan?

Wifi-trackers

In het spel worden nog tal van andere voorbeelden aangekaart die praktisch én discutabel tegelijk zijn. Wat dacht u bijvoorbeeld van de bewegende reclameborden? Die registreren via een camera iedereen die ernaar kijkt en meten op basis daarvan de interesse in hetgeen dat wordt afgebeeld. Bedrijven zeggen dat zij de beelden niet bewaren of delen, maar het is moeilijk om na te gaan of dit ook echt zo is. Daarnaast worden telefoons constant in de gaten gehouden door sensoren die op straat zijn geplaatst door bedrijven. Dit is vooral het geval in grote steden zoals Amsterdam. Bedrijven plaatsen deze zogenoemde wifi-trackers zodat zij het koopgedrag van het winkelend publiek beter in de gaten kunnen houden. De gemeente Amsterdam wil graag een einde maken aan dit soort praktijken, zo bericht stadszender AT5 in mei 2018. Of dit inmiddels al gelukt is, is onduidelijk.

Fraude opsporen via pasjessysteem

Zelf zijn gemeenten overigens ook niet heilig op dit gebied, want zij gebruiken vaak de locatievoorziening op mobiele telefoons om tijdens grote evenementen de drukte in de gaten te houden. Zo is het makkelijker voor hen om te bepalen of een gebied vol is, of dat er nog mensen bij kunnen. Ook wordt het pasjessysteem om vuilcontainers in de buurt te openen soms door gemeenten gebruikt om bijstandsfraude op te sporen. In Groningen gebeurt dit bijvoorbeeld in 2009, als de gemeente registreert dat een oudere man zelden of nooit vuil weggooit in de container in zijn buurt. Na onderzoek blijkt deze man bij zijn vriendin te wonen, met behoud van uitkering. Dat is tegen de wet, maar de manier waarop de gemeente te werk is gegaan, is dit mogelijk ook. Zo’n pasjessysteem is immers niet bedoeld om fraude op te sporen, maar om ervoor te zorgen dat de milieudienst wordt ingeseind als de vuilnisbak vol dreigt te raken.

Bent u benieuwd op welke manieren u nog meer ongemerkt persoonlijke gegevens deelt in de openbare ruimte? Speel dan het spel. Het spel is onderdeel van het Weekend van de Wetenschap, dat op 6 en 7 oktober plaatsvindt. Hallo Nederland besteedt in de uitzending van 4 oktober 2018 aandacht aan het spel.

(Bron: binnenlandsbestuur, AT5, redactie Hallo nederland, Luuk Schokker)